Dotychczas tego typu statki śródlądowe znano jedynie ze źródeł pisanych i ikonograficznych, aż do czasu odkrycia wraku szkuty z Czerska (pow. piaseczyński). W wydobycie i konserwację tego cennego zabytku zaangażował się Samorząd Województwa Mazowieckiego.

Spław towarów do Gdańska

Szkuta to płaskodenny śródlądowy statek, używany do transportu towarów. Do końca XVIII w. szkut wiślanych używano do spławu towarów masowych do Gdańska – przede wszystkim zboża. Do czasu odkrycia wraku szkuty z Czerska nie były znane żadne materialne pozostałości statków tego typu.

- To fantastyczne odkrycie archeologiczne i wielkie wyzwanie dla naszej jednostki kultury - Państwowego Muzeum Archeologicznego w Warszawie. Mam ogromną nadzieje, że prace konserwatorskie zakończą się sukcesem, abyśmy wszyscy mogli podziwiać to niezwykłe znalezisko – powiedział wicemarszałek Wiesław Raboszuk podczas wizyty na miejscu wykopalisk.

Odkryta w dawnym starorzeczu

Na drewniane elementy szkuty natrafiono około 30 lat temu w stawie na jednej z prywatnych posesji w Czersku. Zbiornik wykopano w miejscu dawnego starorzecza Wisły. W sierpniu 2009 r. ekspedycja archeologiczna z Centralnego Muzeum Morskiego zbadała wrak szkuty wiślanej. Przebadane wtedy elementy konstrukcyjne zostały określone jako pozostałości dużego statku rzecznego z przełomu XV/XVI w. Określono dokładne wymiary szkuty: długość – 31,2 m., szerokość maksymalna – 7,26 m., wysokość burt – 1,45 m. Szkutę najpewniej wykonano około 1481 r. i użytkowano przez co najmniej 30 lat. Po badaniach statek zalano wodą, by uniknąć jego zniszczenia w wyniku przesuszenia.

Projekt wydobycia wraku

Aktualnie trwają badania zorganizowane przez Państwowe Muzeum Archeologiczne (PMA) w Warszawie, finansowane z budżetu Samorządu Województwa Mazowieckiego. Po wydobyciu wraku, szkuta została przewieziona do Pracowni Konserwacji Drewna PMA w Rybnie (wybudowanej specjalnie na potrzebę konserwacji tego wyjątkowego obiektu również ze środków Samorządu Województwa Mazowieckiego). Tam zostanie poddana rekonstrukcji, by potem trafić na ekspozycję. Specjalistyczne prace konserwacyjne potrwają od 5 do 8 lat.

PMA jest wspierane przez władze lokalne (Starostwo Powiatowe w Piasecznie i Urząd Gminy w Górze Kalwarii) oraz wojewódzkie (Samorząd Województwa Mazowieckiego), Mazowieckiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, a także Ochotniczą Straż Pożarną i lokalną firmę transportową Wiesława Ruckiego. Istotne jest też wsparcie ze strony społeczności lokalnej m.in. zrzeszonej w lokalnej organizacji Towarzystwa Opieki nad Zabytkami. Zgody na prace i zajęcie terenu udzielili właściciele działki, bardzo zainteresowani powrotem statku po konserwacji i stworzeniem lokalnego muzeum żeglugi wiślanej. Prace dokumentacyjne i częściową eksplorację wraku prowadzi firma archeologiczna Archcom, wyspecjalizowana w przedsięwzięciach tego typu, współpracująca przy badaniach szkuty z roku 2009. Prace potrwają do końca sierpnia br.