Marszałek województwa Adam Struzik podpisał umowę z dyrektorem Muzeum Getta Warszawskiego na 30-letnią dzierżawę budynku dawnego Szpitala Dziecięcego im. Bersohnów i Baumanów w Warszawie. To tu swoją siedzibę będzie miało nowo powstałe Muzeum Getta Warszawskiego.

Siedziba wybrana nieprzypadkowo

Muzeum utworzono w lutym tego roku. Od tego momentu przedstawiciele samorządu województwa, Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Muzeum Getta Warszawskiego prowadzili rozmowy dotyczące dzierżawy. 15 października Zarząd Województwa Mazowieckiego podjął uchwałę w tej sprawie. W efekcie samorząd województwa wydzierżawi placówce na 30 lat budynek dawnego szpitala, który ma być wykorzystywany do celów statutowych tej instytucji, w szczególności prowadzenia działalności kulturalnej.

– Dziś otwieramy nowy rozdział w historii tego miejsca. Miejsca bardzo ważnego zarówno dla Narodu Żydowskiego, jak i Warszawy. Ten ufundowany przez dwie żydowskie rodziny szpital przez lata był wsparciem dla mieszkańców stolicy. Pracował w nim m.in. Janusz Korczak. Szpital był także świadkiem tragicznych wydarzeń w getcie warszawskim. Jestem przekonany, że utworzenie właśnie w tym miejscu Muzeum Getta Warszawskiego to godne zwieńczenie historii tego miejsca – podkreśla marszałek Adam Struzik.

Upowszechniać wiedzę o ofiarach II wojny światowej

Muzeum Getta Warszawskiego będzie upowszechniać wiedzę o historii getta warszawskiego i innych dzielnic zamkniętych, utworzonych przez Niemców w całej Polsce podczas II wojny światowej. Misję utworzenia muzeum otrzymał Albert Stankowski – historyk, członek rady Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN, w przeszłości również doradca do spraw kontaktów ze społecznością żydowską w tym muzeum oraz pomysłodawca i twórca portalu Wirtualny Sztetl. Jest także członkiem Stowarzyszenia Żydowski Instytut Historyczny w Polsce.

– Dla Muzeum Getta Warszawskiego, które zostało powołane siedem miesięcy temu przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, podpisanie umowy dzierżawy budynku dawnego Szpitala Bersohnów i Baumanów to kluczowa decyzja. Od marca utworzyliśmy struktury i zarys działania nowej instytucji, zebraliśmy zespół i rozpoczęliśmy pracę nad programem oraz stałą wystawą. Od dziś możemy także, zgodnie z harmonogramem, rozpocząć przygotowania naszej siedziby na przyjęcie zwiedzających w 2023 r. – podkreśla Albert Stankowski dyrektor Muzeum Getta Warszawskiego. 

Już czynna pierwsza wystawa

Przy budynku szpitala można już dziś oglądać pierwszą wystawę muzeum: „Świadek Historii. Szpital Bersohnów i Baumanów”. Jest to plenerowa ekspozycja fotograficzna prezentowana na ogrodzeniu budynku szpitalnego, która przypomina dzieje tego zabytkowego obiektu. Wystawa, została otwarta w sierpniu 2018 r., wpisując się w uroczystości upamiętniające 76. rocznicę wywiezienia warszawskich Żydów do obozów Zagłady.

Historia budynku Szpitala Dziecięcego im. Bersohnów i Baumanów

Nierozerwalnie jest ona związana z historią społeczności żydowskiej. To właśnie tu powstała pierwsza w Warszawie placówka oferująca leczenie żydowskim dzieciom. Założenie szpitala było inicjatywą rodziny Bersohnów i Baumanów. Senior rodu Majer Bersohn – testamentem z 1872 r. ustanowił fundusz na założenie szpitala. Następnie w dzieło fundacji zaangażowali się synowie Majera – Mathias  i Jan oraz córka Paulina wraz z mężem Salomonem Baumanem. Budynek szpitala wzniesiono w latach 1876–1878 według projektu Artura Goebla. Mimo że powstał on z myślą o leczeniu dzieci wyznania mojżeszowego, od początku pomocy medycznej udzielano dzieciom bez względu na wyznanie. Z inicjatywy rodziny Dawidsonów w 1899 r. powstał tu także pawilon okulistyczny (budynek przy ul. Siennej 60). Podczas I wojny światowej właśnie w tym budynku urządzony został przez Justynę Bershon lazaret. Budynek główny funkcjonował wówczas jako oddział zakaźny i dysponował 143 łóżkami. Po wojnie z powodu trudności finansowych doszło do zamknięcia szpitala. Ponowne uruchomienie placówki było możliwe m.in. dzięki zaangażowaniu dr Anny Braude-Hallerowej, Towarzystwa Przyjaciół Dzieci oraz Gminy Żydowskiej. W latach 1924–1930 gmach główny został rozbudowany według projektu Henryka Stifelmana. Ponadto w latach 1928–1935 w szpitalu działała szkoła Pielęgniarstwa Dziecięcego wraz z internatem.

Z chwilą wybuchu II wojny światowej zakład włączono w struktury szpitalnictwa stołecznego. Szpital szczęśliwie unikał pożaru, zaś do listopada 1940 r. znalazł się na terenie południowej części getta warszawskiego. Walka z głodem i epidemią tyfusu plamistego wymagała niezwykłej ofiarności i zaangażowania personelu szpitalnego. W październiku 1941 r. w szkole przy ul. Leszno 80 uruchomiono filię szpitala. Działalność Szpitala Dziecięcego im. Bersohnów i Baumanów w dotychczasowej siedzibie zakończyła się 10 sierpnia 1942 r. wraz z zamknięciem małego getta. W tym czasie, po przeniesieniu szpitala do filii, w budynkach przy ul. Siennej  i Śliskiej umieszczono siedzibę Instytutu Higieny Dziecięcej, zaś w sierpniu 1944 r. udzielano tu pomocy rannym powstańcom Zgrupowania AK Chrobry II.

Losy szpitala po wojnie

Podczas wojny budynki szpitala zostały prawie w 60 proc. zniszczone. W 1946 r. nieruchomość wróciła w ręce Fundacji Bersohnów i Baumanów, zaś Centralny Komitet Żydów Polskich uzyskał możliwość użytkowania poszpitalnych nieruchomości.

W 1952 r. nieruchomość przeszła na własność miasta, a obiekty ponownie przeznaczono na cele medyczne – uruchomiono w nich Szpital Zakaźny, który funkcjonował tu przez kolejnych 60 lat. W 1999 r. nieruchomość z mocy prawa stała się własnością samorządu województwa. Do 2014 r. działał tu Wojewódzki Szpital Zakaźny im. Dzieci Warszawy – Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Warszawie. Stan techniczny zabytku nie pozwalał na dalsze  wykorzystanie go w taki sposób.