Za nami ostatnie z trzech posiedzeń Konwentu Marszałków Województw RP, pod przewodnictwem województwa mazowieckiego. To pierwsze obrady, w których udział wzięli nowo wybrani marszałkowie województw. Jednym z głównych tematów była służba zdrowia. Omawiane były kwestie dotyczące m.in. trudnej sytuacji finansowej, kadrowej szpitali, problemu opieki długoterminowej czy psychiatrii.

Marszałkowie dyskutowali też o stanowisku Parlamentu Europejskiego w sprawie Wieloletnich Ram Finansowych oraz regulacji dotyczącej polityki spójności i wspólnej polityki rolnej na lata 2021–2027. Nie zabrakło również gorącego obecnie tematu podwyżek cen energii oraz kwestii związanych z promocją turystyczną regionów.

Do udziału w spotkaniu zaproszono m.in. podsekretarzy stanu w Ministerstwie Zdrowia – Zbigniewa Króla i Macieja Miłkowskiego, prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia Andrzeja Jacynę, konsultanta krajowego w dziedzinie psychiatrii dzieci i młodzieży dr hab. n. med. Barbarę Remberek, ministra sportu i turystyki Witolda Bańkę.

Konwenty Marszałków Województw RP to czas wspólnej, wytężonej pracy gospodarzy wszystkich polskich regionów oraz uczestniczących w nich przedstawicieli administracji rządowej i instytucji centralnych. Jego posiedzenia kończą się wypracowaniem wspólnych stanowisk, które następnie kierowane są do instytucji centralnych i urzędów. Od lipca przewodnictwo w Konwencie sprawowało województwo mazowieckie.

Niedofinansowanie oraz niedobór kadrowy w opiece psychiatrycznej dzieci i młodzieży

Pierwszą część posiedzenia zdominowała dyskusja nad problemami dostępności do opieki psychiatrycznej dzieci i młodzieży, a także zmianami w opiece długoterminowej.

– Problemów ochrony zdrowia jest bardzo wiele, ale w ostatnim okresie jest to głównie problem psychiatrycznej opieki nad dziećmi i młodzieżą. Niestety na skutek braków kadrowych lekarzy psychiatrów byliśmy zmuszeni do zamknięcia jednego z naszych oddziałów w Zagórzu. Lekarze nie są w stanie w odpowiedzialny sposób opiekować się tak dużą grupą pacjentów – mówi marszałek województwa mazowieckiego Adam Struzik.

Od kilku lat da się zaobserwować wzrost zachorowań wśród najmłodszych na różnego rodzaju zaburzenia psychiczne. Jak wskazują specjaliści, około 20 proc. populacji dziecięcej ma zaburzenia emocjonalne lub zaburzenia zachowania, które spełniają kryteria diagnozy psychiatrycznej, a co najmniej 6 proc. wymaga systematycznej opieki specjalistycznej. Poza tym tego typu zaburzenia charakteryzuje sezonowość, zwłaszcza w przypadku ostrych stanów związanych z próbami samobójczymi, zaburzeniami depresyjnymi i psychotycznymi. Liczba zachorowań rośnie od września do czerwca natomiast maleje w sezonie wakacyjnym. W czasie nasilenia małoletni pacjenci hospitalizowani są na „dostawkach” na korytarzu oddziału szpitalnego. Zdarzają się przypadki hospitalizowania pacjentów poniżej 18. roku życia w oddziałach dla dorosłych.

 

– Problem psychiatrii dziecięcej jest nabrzmiały. Jeśli go dziś nie rozwiążemy, będzie się nawarstwiał. Już dzisiaj 10 proc. populacji dzieci i młodzieży wymaga wsparcia psychiatrycznego. Zauważalnie wzrasta śmiertelność, szczególnie w przedziale wiekowym 14-19 lat. Do tego dochodzi niedostateczny poziom finansowania  opieki psychiatrycznej w stosunku do potrzeb, niewystarczająca sieć placówek specjalistycznych i braki kadrowe – to nie są problemy jednego regionu. Potrzeba współpracy między rządem i samorządami w tym obszarze – zaznaczył członek zarzadu województwa zachodniopomorskiego Stanisław Wziątek.

– Największym problemem jest niedofinansowanie i niskie wyceny świadczeń. Z tego bierze się problem ze specjalistami, którzy nie są zainteresowani ciężką pracą przy takim finansowaniu. Od kilku lat wysokość świadczeń się nie zmieniła i jest po prostu za niska – twierdzi marszałek województwa lubuskiego Elżbieta Polak.

Konieczne jest więc zwiększenie dostępności do świadczeń. Niezbędne jest też poszerzenie istniejącej bazy łóżkowej oraz zatrudnienie dodatkowej kadry lekarskiej. Niestety, zbyt niskie nakłady na psychiatrię sprawiają, że jest ona mało popularna wśród lekarzy oraz innych specjalistów niezbędnych w procesie terapeutycznym. Brakuje również rezydentów. Według danych Naczelnej Izby Lekarskiej, w Polsce jest 452 lekarzy ze specjalizacją z psychiatrii dzieci i młodzieży, z czego 416 pracuje w zawodzie.

– Mamy ogromną prośbę o wsparcie ze strony ministerstwa, żeby każdego lekarza, który chciałby wejść w dziedzinę psychiatrii dzieci i młodzieży otoczyć wsparciem. Bez tego nie będziemy mieć specjalistów – mówi prezes Mazowieckiego Centrum Neuropsychiatrii w Zagórzu Michał Stelmański.

W całym kraju brakuje podmiotów leczniczych specjalizujących się w opiece psychiatrycznej najmłodszych. W większości województw kontrakt z NFZ posiada tylko jeden ośrodek. 30 proc. hospitalizowanych w Mazowieckim Centrum Neuropsychiatrii w Zagórzu stanowią mieszkańcy innych regionów.

Wszystko to skutkuje pogorszeniem dostępności do świadczeń zarówno stacjonarnych, ambulatoryjnych jak i środowiskowych, dlatego marszałkowie przyjęli stanowisko, wspólnie apelując o poprawę sytuacji w tej dziedzinie ochrony zdrowia – zwłaszcza dokonanie realnej wyceny świadczeń i wprowadzenie systemowych zachęt dla lekarzy.

Zmiana kierunku modelu izolacyjnego na leczenie środowiskowe nastąpiła już w przypadku opieki psychiatrycznej dorosłych. Mówił o tym podsekretarz stanu w Ministerstwie Zdrowia Zbigniew Król. Uruchomiony został program pn. „Pilotażowe Wdrożenie Centrów Zdrowia Psychicznego”. Takie ośrodki, oferujące kompleksową pomoc osobom dorosłym z problemami psychicznymi, funkcjonują już na Mazowszu – w Mazowieckim Szpitalu Bródnowskim Sp. z o.o, Mazowieckim Specjalistycznym Centrum Zdrowia im. prof. Jana Mazurkiewicza w Pruszkowie (podmioty lecznicze Samorządu Województwa Mazowieckiego) oraz w Szpitalu Wolskim im. dr Anny Gostyńskiej Samodzielnym Publicznym Zakładzie Opieki Zdrowotnej i Instytucie Psychiatrii i Neurologii.

Dramatyczna jest natomiast sytuacja dotycząca opieki psychiatrycznej dla dzieci i młodzieży. Stworzenie nowych ram finansowych i organizacyjnych jest niezbędne, aby uchronić psychiatrię dzieci i młodzieży przed zapaścią. Podsekretarz stanu w Ministerstwie Zdrowia Zbigniew Król nawiązał do powołanego w lutym br. Zespołu ds. zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży przy ministrze zdrowia, w skład którego weszli eksperci i praktycy z tego obszaru. Jego zadaniem było przygotowanie rekomendacji dotyczących poprawy opieki nad dziećmi i młodzieżą. Wypracowany został nowy model opieki psychiatrycznej zgodny z potrzebami tej grupy wiekowej.

Niedoszacowana opieka długoterminowa

– Ważnym wyzwanie dla nas jak i całej służby zdrowia jest opieka długoterminowa. Starsi pacjenci hospitalizowani są na oddziałach internistycznych. Często też zdarza się, że rodziny nie odbierają pacjentów ze szpitala. Problem stanowi też brak szpitali geriatrycznych i lekarzy specjalizujących się w geriatrii – podkreśla członek zarządu województwa mazowieckiego Elżbieta Lanc.

Z danych GUS wynika, że w 2050 r. liczba ludności Polski wyniesie blisko 34 mln, z czego prawie 1/3 populacji stanowić będą osoby powyżej 65. roku życia. Długość życia Polaków rośnie, a społeczeństwo się starzeje. Choć starość nie jest równoznaczna z brakiem samodzielności, wiele osób w podeszłym wieku będzie obciążona chorobami przewlekłymi lub niepełnosprawnością. Obecnie funkcjonujący system nie będzie na tyle wydolny, aby zapewnić im odpowiednie warunki leczenia. Brak odpowiedniej liczby miejsc w zakładach opiekuńczo-leczniczych, ograniczone możliwości leczenia w  miejscu zamieszkania oraz niewystarczająca opieka socjalna to tylko niektóre z problemów. Dodatkowo pacjenci chorzy wieloprofilowo bardzo często długotrwale przebywają w oddziałach szpitalnych przeznaczonych do opieki krótkoterminowej, a w szczególności w oddziałach internistycznych. Po zakończeniu leczenia szpitalnego, chorzy powinni mieć zapewnioną opiekę długoterminową lub odpowiednią pomoc społeczną. Obecny system na to nie pozwala.

Największym problemem są rosnące koszty pobytu pacjentów kwalifikujących się do opieki długoterminowej, bo obciąża to podmioty lecznicze. Poza tym problematyczne są zbyt mała liczba miejsc opieki długoterminowej, zbyt niska wycena świadczeń opieki zdrowotnej, a także długi czas oczekiwania na miejsce w zakładzie opiekuńczo-leczniczym (minimum 4 miesiące) oraz w domu pomocy społecznej (około 2 lat). Poza tym coraz większą liczbę pacjentów stanowią bezdomni, nie mający żadnego dochodu oraz dokumentów. Kolejny problem to pozostawianie w placówkach medycznych osób, które zakończyły już leczenie i powinny wrócić do domu. Obecnie chorzy powyżej 70. roku życia stanowią 51 proc. hospitalizowanych, a chorzy powyżej 80. roku życia – 30 proc. Jak wskazuje raport konsultanta wojewódzkiego w dziedzinie chorób wewnętrznych, rośnie liczba chorych wieloprofilowych kierowanych do oddziałów wewnętrznych z ostrymi powikłaniami lub umierająco chorych.

Marszałkowie, mając na uwadze sytuację demograficzną (starzenie się społeczeństwa) oraz szereg czynników negatywnie wpływających na rozwój i funkcjonowanie opieki długoterminowej, a także konieczność zabezpieczenia dostępu do świadczeń opieki zdrowotnej udzielanych ze środków publicznych na najwyższym poziomie, zaapelowali do Ministra Zdrowia, Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej oraz prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia, o podjęcie działań zmierzajacych do poprawy trudnej sytuacji w tym obszarze.

Niedofinansowanie świadczeń medycznych i krzywdzący algorytm podziału środków

Zmiany legislacyjne związane ze wzrostem kosztów pracy w placówkach leczniczych przynoszą obciążenia finansowe dla tych placówek. Według informacji z NFZ, koszt wszystkich podwyżek łącznie wyniesie w 2019 r. ponad 6,3 mld zł, co oznacza, że jest to kwota, która przekracza o ponad 2,5 mld zł wzrost kosztów ujętych w planach finansowych NFZ na 2018 oraz przyszły rok. Różnica ta będzie musiała zostać pokryta z części wzrostu finansowania świadczeń opieki zdrowotnej przeznaczonego na poprawę jakości udzielanych świadczeń zdrowotnych. Czyli, mimo iż Narodowy Fundusz Zdrowia stara się partycypować w kosztach związanych ze wzrostem wynagrodzeń w danych grupach zawodowych, ma to odbyć się kosztem wszystkich pacjentów, na rzecz których zakładano wzrost środków finansowych przeznaczonych na polepszenie jakości oraz poprawę dostępności do udzielanych świadczeń zdrowotnych.

Marszałek Adam Struzik zwrócił uwagę na istniejący od dawna problem.

– Przez 20 lat różne rządy nie zwiększyły składki, choć ogromne kwoty przeznaczano na ratowanie poszczególnych szpitali czy specjalizacji. Czas powiedzieć wyraźnie, za te pieniądze nie da się leczyć! Trzeba rozwiązań systemowych – powiedział.

– Musimy patrzeć na szpital jako całość. Są tylko reakcje na poszczególne głosy poszczególnych grup. Kiedy podnosimy płace jednym, odzywa się druga grupa. Trzeba rozwiązać problem kompleksowo – dodała członek zarządu województwa mazowieckiego Elżbieta Lanc.

– Nie możemy gasić pojedynczych pożarów. Domagamy się ogólnego ratowania w ochronie zdrowia – alarmował wicemarszałek województwa opolskiego Roman Kolek.

– Wprowadzenie ryczałtów stawek prowadzi do tego, że rosną kolejki, a szpitale nie mogą wykorzystać swojego potencjału. W efekcie nasze jednostki są w gorszej sytuacji finansowej. Nie można przerzucać odpowiedzialności za finansowanie placówek zdrowia na samorządy – zaznaczył marszałek województwa zachodniopomorskiego Olgierd Geblewicz.

Konwent przyjął też stanowisko w tej sprawie, zwracając uwagę rządu na konieczność zmiany prowadzonej polityki w zakresie obciążania podmiotów leczniczych dodatkowymi kosztami pracy wynikającymi z realizowanych podwyżek wynagrodzeń personelu zatrudnionego w podmiotach leczniczych.

Poza tym Mazowsze od lat boryka się z „janosikowym” bis, czyli niesprawiedliwym podziale środków pomiędzy poszczególne oddziały NFZ. Obecny algorytm jest krzywdzący dla województwa mazowieckiego i o tym podczas konferencji prasowej towarzyszącej konwentowi mówili marszałek województwa mazowieckiego Adam Struzik oraz członek zarządu województwa mazowieckiego Elżbieta Lanc.

Marszałkowie przyjęli również stanowiska w sprawach: działalności i finansowania Krajowego Ośrodka Mieszkalno-Rehabilitacyjnego dla Osób Chorych na Stwardnienie Rozsiane w Dąbku; zmiany w przepisach dotyczących wydawania decyzji zezwalających na wprowadzenie leczenia substytucyjnego osób uzależnionych od opinoidów; konsekwencji finansowych dla podmiotów leczniczych wynikających z zaostrzenia sankcji dotyczących płatności zobowiązań określonych w ustawie z 8 marca 2013 r. o terminach zapłaty w traknsakcjach handlowych.

Podwyżka cen energii

Jak wynika z ostatnich informacji przekazanych przez Ministerstwo Energii, samorządy nie będą mogły liczyć (jak inni użytkownicy energii) na rekompensaty rządu za drastyczne podwyżki energii. W efekcie koszty podwyżek uderzą nie tylko w same samorządy, ale przede wszystkim w podległe im instytucje i spółki. Dla przykładu Koleje Mazowieckie najprawdopodobniej będą musiały się zmierzyć z podwyżkami na poziomie 68 proc., co oznacza, że w przyszłym roku zapłacą za prąd o około 70 mln zł więcej! W podobnej sytuacji znajdą się te szpitale i instytucje, które będą musiały zawierać nowe umowy na dostawę prądu.

W drugiej części konwentu przedstawiciele regionów dyskutowali o stanowisku Parlamentu Europejskiego w sprawie Wieloletnich Ram Finansowych oraz regulacji dotyczącej polityki spójności i wspólnej polityki rolnej na lata 2021–2027, przyjętym na posiedzeniu w dniu 7 listopada 2018 r. Powyższe stanowisko otrzymało pełne poparcie Komitetu Regionów. Poruszone zostały również kwestie  związane z promocją turystyczną regionów.

Co 7 lat Unia Europejska decyduje o swoim przyszłym długoterminowym budżecie – wieloletnich ramach finansowych. Zastępca Departamentu Rozwoju Regionalnego i Funduszy Europejskich UMWM Leszek Król przedstawił prezentację zawierającą najważniejsze postulaty WRF. Wśród nich są m.in. utrzymanie finansowania długoletniej polityki spójności i polityki rolnej na poziomie budżetu na lata 2014–2020 w ujęciu realnym, zwiększenie budżetu europejskiego programu badawczego „Horyzont Europa”, wzmocnienie europejskiego strategicznego planu inwestycyjnego („plan Junckera”), przyznanie dodatkowych środków na rzecz nadzoru nad jednolitym rynkiem, podwojenie środków na walkę z bezrobociem wśród młodzieży oraz obecnych środków na program Life+, w tym ustanowienie specjalnych puli środków na rzecz różnorodności biologicznej i zarządzania siecią Natura 2000, potrojenie środków na program Erasmus+.

O systemie POT-ROT-LOT w kontekście promocji turystycznej Polski i regionów mówiły – Małgorzata Wilk-Grzywna, prezes Forum Regionalnych Organizacji Turystycznych, dyrektor Regionalnej Organizacji Turystycznej Województwa Świętokrzyskiego, Agnieszka Sikorska, skarbnik Forum Regionalnych Organizacji Turystycznych, dyrektor Śląskiej Organizacji Turystycznej oraz Izabela Stelmańska, zastępca dyrektora Departamentu Kultury, Promocji i Turystyki UMWM w Warszawie.

Podkreślano, że konieczna jest nowelizacja ustawy o Polskiej Organizacji Turystycznej z zachowaniem jej priorytetowych założeń (w tym formuły prawnej),  kompleksowe uregulowania w zakresie funkcjonowania systemu zarzadzania promocją turystyczną POT-ROT-LOT,  w szczególności w obszarze jasnego podziału kompetencji i zadań do realizacji (w tym kreowania marek turystycznych) i systemu finansowania.

Marszałkowie przyjęli stanowiska w sprawie: rozwoju e-usług dla mieszkańców regionów, dotowania zadań zleconych jednostkom samorządu terytorialnego z zakresu administracji rządowej i innych zadań zleconych ustawami, finansowania zadań zleconych z zakresu administracji rządowej związanych z ochroną powietrza i ochroną środowiska przed hałasem realizowanych przez samorządy województw, zmiany rozporządzenia Ministra Zdrowia z 26 czerwca 2012 r. dotyczącego szczegółowych wymagań, jakim powinny odpowiadać pomieszczenia i urządzenia podmiotu wykonującego działalność leczniczą (Dz.U. 2012 r., poz. 739) poprzez wprowadzenie szczegółowych warunków technicznych dostosowujących obiekty ochrony zdrowia do potrzeb osób niepełnosprawnych, sporządzania audytu krajobrazowego.

Było to ostatnie spotkanie pod przewodnictwem województwa mazowieckiego. Od stycznia 2019 r. gospodarzem Konwentu Marszałków Województw RP, przez kolejne pół roku, będzie województwo pomorskie.