Czerwińsk nad Wisłą po 151 latach odzyskał prawa miejskie. Wraz z nim od 1 stycznia 2020 r. do grona polskich miast dołączą jeszcze trzy inne miejscowości.

Od nowego roku w Polsce mamy 944 miasta. Od 1 stycznia prawa miejskie zyskały Czerwińsk nad Wisłą (powiat płoński, woj. mazowieckie),  Lututów i Piątek (woj. łódzkie) oraz Klimontów (woj. świętokrzyskie).

Wszystkie miejscowości, które od roku 2020 otrzymały status miasta, utraciły swoje prawa miejskie w wyniku represji carskich w 1869 r. po powstaniu styczniowym. Czerwińsk nad Wisłą cieszył się prawami miejskimi od roku 1373. Był miastem już 200 lat przed Warszawą. Na kartach historii Czerwińsk zapisał się jeszcze wcześniej – wspomina o nim, a właściwie o istniejącym tu klasztorze kanoników regularnych, bulla papieża Hadriana IV z 1155 r. Dzięki nadaniom i darowiznom książąt mazowieckich zakon ten stał się jednym z większych właścicieli feudalnych na Mazowszu. Nie tylko jednak klasztor przyczynił się do rozkwitu Czerwińska. Niemałe zasługi miał też fakt położenia miejscowości nad Wisłą. Rzeka była ważnym punktem na szlaku handlowym łączącym Pomorze z Mazowszem. Czerwińsk ponadto podczas najazdów pruskich, jaćwieskich, litewskich stał się istotną linią obrony. Prawa miejskie Czerwińsk uzyskał w dwóch etapach – stało się tak dlatego, że osada podzielona była na dwie części – biskupią (wschodnią, gdzie biskupi płoccy mieli dwór) i klasztorną (zachodnią). I to właśnie część Czerwińska należąca do biskupów płockich otrzymała prawa miejskie w 1373 r.

Jagiełło i most łyżwowy

Czerwińsk zasłynął dzięki tymczasowemu mostowi łyżwowemu, który umożliwił przeprawę wojskom Królestwa Polskiego w trakcie wielkiej wojny z Krzyżakami. W lipcu 1410 r. w okolicach Czerwińska wojska polskie pod dowództwem Jagiełły przeprawiały się przez Wisłę, aby połączyć się z wojskami litewskimi i ruszyć na państwo zakonne. W lipcu 1422 r. Jagiełło kolejny raz będąc w Czerwińsku, wydał jeden ze swych przywilejów dla stanu szlacheckiego, tzw. przywilej czerwiński, gwarantujący nietykalność dóbr dziedzicznych bez wyroku sądowego. W XV w. odbywały się tutaj sejmy mazowieckie, a także synod diecezjalny. W 1475 r. powstał tzw. Kodeks Czerwiński książąt mazowieckich. W 1582 r. prawa miejskie uzyskała część klasztorna (formalnie, bo z praw miejskich mieszkańcy części klasztornej faktycznie korzystali już wcześniej). W 1526 r. Czerwińsk został wcielony do Królestwa Polskiego.

Powolna marginalizacja Czerwińska

Znaczenie miasta zaczęło słabnąć od XVII w., mimo że popularność przyniósł mu wówczas znajdujący się w klasztorze obraz Matki Boskiej Czerwińskiej (uznany za cudowny w 1647 r.). Z około pół tysiąca domów istniejących w XVI w. po potopie szwedzkim pozostała połowa. W końcu XVIII w. było ich zaledwie 40. Gdy w 1795 r. włączono Czerwińsk do Prus, zamieszkiwało go niespełna 300 osób, nie było też żadnej szkoły. Kilkanaście lat później, w dobie Księstwa Warszawskiego, Czerwińsk liczył tylko 150 mieszkańców. W 1815 r. Czerwińsk znalazł się w granicach Kongresówki, cztery lata później skasowano podupadający już klasztor. W 1870 r. formalnie odebrano mu prawa miejskie i włączono do gminy Sielec.

Od 1 stycznia 1973 r. istniała już gmina Czerwińsk nad Wisłą. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa płockiego.

Czerwińsk dzisiaj

Obecnie nadwiślańska miejscowość przyciąga spływami kajakowymi i zabytkowym klasztorem. Gmina Czerwińsk słynie też z upraw truskawki, a według stanu na 31 grudnia 2015 r. zamieszkiwało ją 7761 osób.