Współczesne procesy ekonomiczne i cywilizacyjne prowadzą do wzrostu znaczenia dużych miast w rozwoju społeczno-gospodarczym regionów. Przykładowo Warszawa ze względu na międzynarodowe powiązania z innymi dużymi miastami na świecie zaliczana jest do grona metropolii. Jednak w hierarchii miast europejskich nie zajmuje wysokiej pozycji.

Propozycja ustawy metropolitalnej to jeden z najgorętszych tematów ostatnich miesięcy. Ewentualne decyzje w tym zakresie mogą mieć olbrzymie znaczenie dla przyszłości wszystkich samorządów. Trwające burzliwe dyskusje nad kolejnymi projektami reformy, w wyniku której miałyby powstać obszary metropolitalne wokół największych miast Polski, nie są oparte na jednolitości co do samego pojęcia metropolii ani na jasnych kryteriach ich wydzielania. Pojawiające się zatem opinie nie zawsze odnoszą się do tych samych kwestii. Głównym celem konferencji jest zapoznanie samorządów z wizją rozwoju regionalnego opartego na metropoliach z perspektywy instytucji biorących czynny udział w polityce regionalnej.

Warszawa wraz z otaczającymi ją gminami tworzy obszar metropolitalny. Jest to wielofunkcyjna przestrzeń otaczająca miasto, mieszcząca się w sferze wielostronnych powiązań, bezpośrednich i pośrednich między jednostkami różnej rangi, wchodzącymi w skład obszaru. Kształtowanie się obszarów metropolitalnych związane jest ze wzrostem liczby ludności miast i ich stref podmiejskich. Powoduje to zwiększanie się powierzchni terenów zurbanizowanych wokół miasta. Wraz z rozwojem obszaru metropolitalnego komplikuje się jego struktura, a otoczenie przejmuje niektóre funkcje miasta centralnego, tworząc obszar zintegrowany funkcjonalnie, administracyjnie i społecznie. Jednostki obszaru metropolitalnego są powiązane m.in. infrastrukturalnie i gospodarczo, co umożliwia swobodny przepływ ludzi, kapitału i informacji.

Duże miasta, obecnie zwyczajowo nazywane metropoliami, charakteryzują się wysoką koncentracją potencjału rozwojowego. Ich gospodarka, z roku na rok, zwiększa swój udział w strukturze produktu krajowego brutto. Odnosząc to do Warszawy – wytwarza ona wraz z otaczającymi gminami około 1/6 wartości krajowego PKB, koncentruje około 3 mln mieszkańców, co stanowi 8% ludności kraju, skupia ponad milionowy rynek pracy, czyli 10% ogólnokrajowego rynku pracy, koncentruje ¼ potencjału naukowo-badawczego kraju.

Obecnie Warszawa z powodu braków w infrastrukturze, pełnienia niewielkiej roli na rynku światowym oraz przede wszystkim z powodu bardzo słabej dostępności komunikacyjnej porównywana jest do innych metropolii rang Belfastu, Bristolu, Grenoble, Manchesteru, Montpellier, Nancy-Metz, Nicei, Salzburga, Oslo, Salonik, Sewilli, Tuluzy oraz Walencji.

Współpraca z gminami w dużym stopniu ułatwia dalszy rozwój powiązań infrastruktury zarówno technicznej, jak i społecznej. Wspólnymi środkami finansowymi i logistycznymi obniża się koszty inwestycji. Dzięki udanej współpracy tworzą się więzi społeczne, szczególnie w przypadku współpracy kulturalnej i oświatowej. Dają one efekt w postaci wzrostu wzajemnego zaufania i akceptacji. To z kolei może owocować wspólnymi przedsięwzięciami obywatelskimi i kooperacją między lokalnymi firmami oraz mieszkańcami.

Rząd RP wyraża wolę regulacji i koordynacji zadań na obszarach zurbanizowanych, a w szczególności obszarach metropolitalnych otaczających największe miasta w Polsce. Zasady ich funkcjonowania próbuje się określić w stosownej ustawie. Tocząca się dyskusja i brak konsensusu, co do ostatecznego kształtu funkcjonowania tych obszarów, sprawiają, że prace nad ustawą będą trwać jeszcze długo.

Niestety, na dzień dzisiejszy debata publiczna ograniczyła się jedynie do burzliwych dyskusji na tematy związane z przebiegiem granic czy liczby obszarów metropolitalnych, ograniczając tym samym grono zainteresowanych nią podmiotów samorządowych do przedstawicieli największych miast, stolic województw, aspirujących do miana metropolii. Pominięto tym samym samorządy pozostałych jednostek – gmin, powiatów, województw. Tymczasem problem metropolitalny nie może być rozpatrywany w oderwaniu od prawno-ustrojowego kontekstu całego samorządu terytorialnego w Polsce. W sprawie metropolitalnej nie należy dzielić samorządów na mniej i bardziej zainteresowane.

Celem zorganizowanej konferencji jest przede wszystkim wskazanie jakie wyzwania stoją przed polityką regionalną w kontekście metropolizacji naszej gospodarki. Jednak powstawanie metropolii może nieść za sobą wiele negatywnych zjawisk.

• Po pierwsze - pomimo pozytywnego znaczenia dla gospodarki, wzrost potencjału największych miast jest równoznaczny ze wzrostem dysproporcji między metropolią a regionem. Niestety, jest to fakt często pomijany.
  
• Po drugie, różnice pomiędzy tymi obszarami prowadzą z czasem do głębokiej polaryzacji społecznej i ekonomicznej, co skutkuje powolnym odrywaniem się metropolii od regionu. Tworzy się wówczas zamknięta sieć powiązań pomiędzy samymi metropoliami.
  
• Kolejnym niekorzystnym zjawiskiem jest urban sprawl, który prowadzi do niekontrolowanego rozprzestrzeniania (rozlewania) się terenów zurbanizowanych. Stanowi to zagrożenie dla otwartych terenów zielonych i niejednokrotnie ma wyraz w silnej presji inwestorów (deweloperów) na środowisko przyrodnicze. W warunkach źle funkcjonującego prawa o planowaniu przestrzennym problem kontroli nad rozprzestrzenianiem się miasta staje się coraz bardziej dostrzegalny. Różne pomysły ustawodawców zdają się nie dostrzegać procesu metropolizacji, który prowadzi do dekonstrukcji tradycyjnie i historycznie spójnych regionów.

Dzisiejsze spotkanie powinno uświadomić gminom konieczność integracji poprzez współpracę opartą na osiągnięciu obustronnych korzyści. W tym kontekście, powinno się kształtować świadomość metropolitalną władz lokalnych.

Samorząd Województwa Mazowieckiego w swoich dotychczasowych wystąpieniach zwracał uwagę na konieczność systemowego podejścia do kwestii metropolitalnej. Stojąc na gruncie pragmatyzmu i doceniając rolę metropolii we współczesnym świecie – dostrzega on potrzebę usprawnienia procesów rozwojowych dotyczących obszarów metropolitalnych, głównie poprzez stworzenie ram organizacyjno-prawnych dla skutecznej koordynacji podejmowania decyzji. Z drugiej jednak strony – stojąc na gruncie logiki i pryncypiów ustrojowych samorządu terytorialnego – jest on przeciwny wszelkim propozycjom zmierzającym do tworzenia nowych jednostek samorządowych kosztem dezintegracji i umniejszania kompetencji jednostek istniejących.