Od 1 stycznia 1999 roku ponad 5 mln mieszkańców Mazowsza zamieszkujących obszar 35,597 tys. km 2 stało się z mocy prawa regionalną wspólnotą samorządową. Wspólnota ta oraz terytorium województwa tworzą samorząd województwa. Samorząd województwa, aby mógł samodzielnie wykonywać swoje zadania i korzystać ze swoich praw został wyposażony w osobowość prawną oraz organy, którymi są sejmik województwa oraz zarząd województwa.

Sejmik jest organem stanowiącym i kontrolnym, zarząd zaś – organem wykonawczym. Organy samorządu województwa są wybierane przez mieszkańców województwa w wyborach bezpośrednich lub pośrednich, w związku z czym mają uprawnienie do wykonywania w imieniu mieszkańców województwa zadań i uprawnień samorządu województwa.

Podstawowym zadaniem samorządu województwa jest określenie strategii rozwoju województwa, a także prowadzenie polityki rozwoju województwa.

Strategia rozwoju województwa obejmuje takie cele jak pielęgnowanie polskości oraz rozwój i kształtowanie świadomości narodowej i obywatelskiej mieszkańców, pobudzanie aktywności gospodarczej, podnoszenie konkurencyjności i innowacyjności gospodarczej województwa, zachowanie wartości środowiska kulturowego i przyrodniczego, kształtowanie i utrzymanie ładu przestrzennego.

Na politykę rozwoju województwa składa się z kolei tworzenie warunków rozwoju gospodarczego, pozyskiwanie i łączenie środków finansowych publicznych i prywatnych w celu realizacji zadań z zakresu użyteczności publicznej, racjonalne korzystanie z zasobów przyrody, wspieranie rozwoju nauki i współpracy między sferą nauki i gospodarki, popieranie postępu technologicznego, wspieranie rozwoju kultury, a także ochrona i racjonalne wykorzystanie dziedzictwa kulturowego oraz promocja walorów i możliwości rozwojowych województwa.
 

Do podstawowych zadań samorządu województwa należą sprawy z zakresu:

1. edukacji publicznej, w tym szkolnictwa wyższego;
2. promocji i ochrony zdrowia oraz pomocy społecznej i polityki prorodzinnej;
3. kultury i ochrony jej dóbr;
4. modernizacji terenów wiejskich i ochrony środowiska oraz gospodarki wodnej, w tym ochrony przeciwpowodziowej;
5. zagospodarowania przestrzennego;
6. transportu zbiorowego i dróg publicznych;
7. kultury fizycznej i turystyki;
8. ochrony praw konsumentów;
9. bezpieczeństwa publicznego i obronność;
10. przeciwdziałania bezrobociu i aktywizacji lokalnego rynku pracy.

Posiadając osobowość prawną samorząd województwa dysponuje mieniem wojewódzkim oraz prowadzi samodzielnie gospodarkę finansową na podstawie budżetu.

W granicach województwa mazowieckiego funkcjonują:

• 42 powiaty, w tym 5 grodzkich i 37 ziemskich;
• 314 gmin, w tym 35 miejskich, 57 miejsko-wiejskich oraz 222 wiejskich.

Mimo iż osoby zamieszkujące na terenie województwa tworzą aż trzy odrębne wspólnoty samorządowe, tj. samorząd gminny, samorząd powiatowy oraz samorząd województwa, każda z nich funkcjonuje samodzielnie i niezależnie, a ich samodzielność podlega ochronie prawnej.