Program Współpracy Transgranicznej (PWT) Polska-Białoruś-Ukraina 2014-2020 został zatwierdzony decyzją Komisji Europejskiej z 17 grudnia 2015 r. Obecnie trwa procedura powoływania Wspólnego Komitetu Monitorującego (WKM) – głównego organu odpowiedzialnego za jakość i efektywność realizacji Programu. Zgodnie z przepisami Rozporządzenia Wykonawczego KE, procedura ta musi się zakończyć najpóźniej w ciągu trzech miesięcy od daty przyjęcia Programu. Przewiduje się, iż pierwsze posiedzenie Komitetu zostanie zwołane w marcu br.

Głównym celem Programu jest wspieranie transgranicznych procesów rozwojowych na pograniczu Polski, Białorusi i Ukrainy. Będzie on realizowany poprzez 4 wybrane Cele Tematyczne (CT) oraz 8 określonych w ich ramach priorytetów. Zgodnie z ww. decyzją KE, maksymalna kwota wkładu UE we wdrażanie Programu wyniesie 183,1 mln euro, z tego 91, 4 mln euro z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i 91,7 mln euro z Europejskiego Instrumentu Sąsiedztwa. Zakłada się, że minimalny wkład własny beneficjentów wyniesie 18,3 mln euro (10% wkładu wspólnotowego). Orientacyjny plan finansowy w podziale na CT kształtuje się następująco:

Zachęcamy do zapoznania się z indykatywnymi przedsięwzięciami proponowanymi do realizacji w ramach ww. priorytetów, wyszczególnionymi w Programie (wersja polska – s. 10-14).

Projekty będą składane w partnerstwach z obligatoryjnym udziałem co najmniej jednego beneficjenta z terenu Polski oraz przynajmniej jednego z państw partnerskich – Białorusi lub Ukrainy. W ramach każdego projektu wyznaczany jest beneficjent wiodący, który reprezentuje partnerstwo. Wnioskodawcami mogą być przede wszystkim osoby prawne posiadające faktyczną siedzibę na obszarze objętym Programem. Inne kryteria kwalifikowalności beneficjentów – w dokumencie (wersja polska – s. 66-67). Dofinansowanie ze środków UE nie może przekraczać 90% kosztów kwalifikowalnych i jest przeznaczone na projekty należące do jednej z następujących kategorii:

• projekty zintegrowane, w których każdy z beneficjentów realizuje na swoim terytorium część działań projektowych,

• projekty symetryczne, w których podobne działania są prowadzone równolegle w krajach uczestniczących,

• projekty realizowane głównie lub wyłącznie w jednym kraju uczestniczącym, lecz na korzyść wszystkich lub niektórych krajów uczestniczących, pod warunkiem, że projekty te cechuje oddziaływanie i korzyści transgraniczne.

W każdym CT planowana jest realizacja Dużych Projektów Infrastrukturalnych (DPI) – Large Infrastructure Projects (LIP) z budżetem przeznaczonym na inwestycje w infrastrukturę wynoszącym co najmniej 2,5 mln euro. Projekty te wybierane są wyłącznie w ramach procedury bezpośredniej. Wyboru DPI dokonał Wspólny Komitet Programujący, przeznaczając na ten cel ok. 52 mln euro ze środków UE. Lista projektów – głównych i rezerwowych – stanowi załącznik do Programu (do pobrania). Pod poz. 5 i 6 znajdują się projekty zlokalizowane w podregionie ostrołęcko-siedleckim województwa mazowieckiego.

Zakłada się, że pozostałe projekty będą wybierane w procedurze naborów otwartych, jednak WKM może podjąć decyzję o zorganizowaniu naboru w trybie ograniczonym (dla wnioskodawców spełniających określone kryteria, wybranych na podstawie tzw. koncepcji projektu). Ogłoszenia o otwartych naborach będą publikowane na stronach internetowych Programu i EuropeAid oraz w prasie wydawanej na obszarze Programu. Planowane jest uruchomienie co najmniej trzech naborów wniosków, z których każdy może dotyczyć wszystkich CT lub zostać ograniczony jedynie do wybranych CT, zgodnie z decyzją WKM. Wymogi związane ze składaniem wniosków zostaną określone w wytycznych dla wnioskodawców, aktualizowanych dla każdego naboru. Proces oceny wniosków będzie obejmował ocenę administracyjną i kwalifikowalności oraz ocenę jakościową.

Równe szanse ubiegania się o dofinansowanie ze środków Programu będą miały obszary główne i przyległe. Możliwe będzie także, pod pewnymi warunkami, finansowanie działań w projektach realizowanych częściowo poza obszarem Programu. Dotyczy to takich projektów, które będą niezbędne do osiągnięcia celów Programu i przyniosą korzyści w jego zasięgu, przy czym łączna kwota przeznaczona na takie działania nie może przekroczyć 20% wkładu UE.

Poza DPI, przewiduje się realizację projektów z małym budżetem (mikroprojektów), dla których przyznany grant musi się mieścić między 20 tys. a 60 tys. euro. Całkowity czas trwania takiego projektu nie może przekroczyć 12 miesięcy. Koszty inwestycyjne (roboty, zakupy) mogą stanowić do 20% wartości grantu. Projekty z małym budżetem przewidywane są jedynie w CT 3. Promocja kultury lokalnej i zachowanie dziedzictwa historycznego, w którym zarezerwowano na ten cel kwotę 5,2 mln euro. Wspieranie będzie dotyczyło przede wszystkim działań mających na celu promowanie współpracy, budowanie nowych relacji transgranicznych między obywatelami, wymianę doświadczeń i realizację inicjatyw społecznych związanych z lokalną kulturą oraz dziedzictwem historycznym i przyrodniczym. Na mikroprojekty będzie ogłoszony odrębny konkurs. Zakłada się uproszczenie procedur w porównaniu z regularnymi projektami.

Instytucja Zarządzająca Programem została ulokowana w polskim Ministerstwie Rozwoju, natomiast funkcję Instytucji Pośredniczącej będzie pełnić Centrum Projektów Europejskich w Warszawie, wspierane przez dwa oddziały zlokalizowane w Brześciu (Białoruś) i we Lwowie (Ukraina).

Warunkiem rozpoczęcia wdrażania Programu jest także zawarcie między Białorusią i Ukrainą a Unią Europejską oddzielnych umów finansowych. Należy wyrazić nadzieję, by umowy te zostały sfinalizowane znacznie wcześniej niż wyznaczona przez KE dla wszystkich programów dotyczących zewnętrznych granic Unii graniczna data końca 2016 r. Od podpisania umów finansowych uzależniony jest termin ogłoszenia pierwszego naboru wniosków w Programie.