Wycieczkę na pogranicze Mazowsza i Podlasia można zacząć stylowo, jak kilkaset lat temu, wyruszając ważnym szlakiem komunikacyjnym Rzeczypospolitej Obojga Narodów– Wielkim Gościńcem Litewskim. Przez kilka wiekównależał on do najważniejszych traktów handlowych  i pocztowych, łączących Warszawę z Wilnem. Czy w obrębie zaledwie kilkunastu kilometrów można trafić na miejsca wielu kultur i kontrastów? Tak! Wystarczy wybrać się na Mazowsze, np. na jego wschodnią część. Kryje ona wiele legend i tajemniczych historii związanych i z zamkami, i pałacami, ale też kościołami i cerkwiami.

LIW

Na lewym brzegu Liwca znajduje się zamek wybudowany na początku XV w. na sztucznie usypanym wzniesieniu.

Nad rzeką Liwiec wznosi się gotycko-barokowy zespół zamkowy. Murowany zamek obronny powstał w XV w. na zlecenie księcia Janusza I Starszego.W czasie potopu twierdzę spalono, a podczas II wojny światowej władze niemieckie zdecydowały, że cegły z ruin będą wykorzystane do budowy obozu zagłady w Treblince. Niemcy zostali jednak zapewnieni przez miejscowego społecznika Otto Warpechowskiego, że to ruiny zamku krzyżackiego, dzięki czemu zamek ocalał. W 1963 r. w budynku powstało muzeum historyczne. W zamku mieści się, prowadzone przez samorząd Mazowsza, Muzeum Zbrojownia ze zbiorami broni z XV–XX w., mebli i obrazów. Należy do największych muzeów broni w Polsce. W maju otworzy swoje podwoje park kulturowo-historyczny. Według legendy kasztelan liwski Marcin Kuczyński był szalenie zazdrosny o swą małżonkę – Ludwikę. Posądzał ją o flirty, chociaż nie była już młódką, a i urodą nie grzeszyła. Pewnego razu małżonek podarował jej pierścień z brylantem. Po jakimś czasie, nie widząc klejnotu na palcu małżonki, spytał o jego losy. Kasztelanowa nie potrafiła wyjaśnić, co się stało z cennym przedmiotem. Sytuacja ta powtarzała się jeszcze dwa razy. Kuczyński uznał, że niewierna małżonka nagradzała brylantowymi pierścieniami swoich kochanków! Sama zainteresowana przysięgała, że jest niewinna, ale na nic się to zdało. Została oskarżona o cudzołóstwo, uwięziona i poddana próbie: zamknięta w wieży miała do rana przewiercić palcem cegłę. O świcie cegła była nienaruszona. Nieszczęsną kobietę ścięto na dziedzińcu zamkowym. Niedługo potem zaginiona biżuteria się znalazła w straconym gnieździe sroki-złodziejki. Od tamtej pory kasztelanowa pojawia się w komnatach zamkowych jako Żółta Dama.

SIEDLCE

Miasto położone jest pomiędzy rzekami: Muchawką i Helenką

O lokalnych daniach i tradycjach przypomnimy sobie na szlaku kulinarnym Mazowiecka Micha Szlachecka. Tradycyjnych dań spróbować można np. w Siedlcach w restauracji Zaścianek Polski. Będąc w tym mieście, warto się zatrzymać przy późnobarokowym ratuszu z ośmioboczną wieżą. Dziś mieści Muzeum Regionalne z ekspozycjami opowiadającymi o historii i kulturze Podlasia. Nieopodal można podziwiać neogotycką katedrę Niepokalanego Poczęcia NMP z dwoma wieżami. Miłośnicy sztuki muszą odwiedzić budynek naprzeciwko katedry – Muzeum Diecezjalne z obrazem „Ekstaza św. Franciszka”. To jedyny obraz w Polsce namalowany przez słynnego greckiego malarza Domenikosa Theotokopulosa „El Greca”. Dzieło odkryto przypadkowo, podczas inwentaryzacji zabytków na plebanii w Kosowie Lackim w 1964 r.

SOKOŁÓW PODLASKI

Miasto rozwijało się wokół rynków: Lackiego i Ruskiego

Najlepszym momentem do zwiedzania Szlaku Unitów Podlaskich jest niedzielny poranek, kiedy byłe świątynie unickie – dziś katolickie – zapraszają na msze. Na mocy Unii Brzeskiej pozwolono na połączenie Kościoła prawosławnego na terenach Rzeczypospolitej Obojga Narodów ze Stolicą Apostolską, co spowodowało jednak zamieszanie wśród tradycyjnego podziału na prawosławie i katolicyzm. Obrzędowość Kościoła unickiego była najpierw taka, jak w prawosławiu, jednak Kościół ten
został podporządkowany Stolicy Apostolskiej. Z biegiem czasu Kościół unicki zaczął się latynizować, pojawiały się obrzędy oraz modlitwy rzymskokatolickie.

WĘGRÓW

Osada została wybudowana na szlaku handlowym wiodącym na Ruś

Najważniejszym zabytkiem jest monumentalna barokowa Bazylika Mniejsza pw. Najświętszej Marii Panny, wzniesiona na początku XVIII w. z fundacji Jana Dobrogosta Krasińskiego. Projekt świątyni wyszedł spod ręki samego Tylmana z Gameren. Jej wnętrze ozdobiono polichromią wykonaną przez Michaelangelo Palloniego, nadwornego malarza króla Jana III Sobieskiego. Ci sami mistrzowie są odpowiedzialni za wygląd kościoła pw. św. Piotra z Alkantary i św. Antoniego z Padwy, wchodzącego – obok dawnego  klasztoru – w skład zespołu poreformackiego. Na Rynku warto także zwrócić uwagę na Dom Gdański – według legendy nocował tu cesarz Napoleon w czasie odwrotu spod Moskwy. Następną ciekawostką jest klasztor reformatów zbudowany w 1693 r., a 150 lat później zmieniony w cerkiew prawosławną. W zakrystii kościoła znajduje się ciekawa kolekcja portretów dostojników kościelnych oraz słynne lustro Twardowskiego z drugiej połowy XVI w.