WHO szacuje, że ponad miliard młodych ludzi na całym świecie jest zagrożonych utratą słuchu. Mogą temu zapobiec wczesna diagnoza i odpowiednie leczenie.

Zmysł ważny dla rozwoju

Słuch zapewnia prawidłowe procesy poznawcze i społeczne człowieka. Bezpośrednio wpływa również na rozwój intelektualny. Szczególną funkcję odgrywa u najmłodszych, kiedy kształtują się dopiero wiedza poznawcza, mowa oraz zasób słownictwa. Słuch można utracić na każdym etapie rozwoju. W grupie ryzyka są np. dzieci urodzone z konfliktu serologicznego (Rh), z małą masą urodzeniową ciała, zakażone w okresie prenatalnym wirusem różyczki, HIV czy toksoplazmozy, z niedotlenieniem okołoporodowym, mechanicznie wentylowane, te, u których wykryto bakteryjne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, a także wcześniaki (przed 36. tygodniem ciąży). Wady słuchu u pacjentów między 5–7 rokiem życia (w ponad 70 proc.) powodują infekcje dróg oddechowych lub czynniki środowiskowe, np. hałas. Badania epidemiologiczne i przesiewowe w Polsce pokazały, że co piąte dziecko w wieku 6–14 lat ma różnego rodzaju problemy związane ze słuchem, wymagające dalszej diagnostyki lub leczenia. Problem ten dotyczy około 20 proc. badanych. Przyczynami mogą być czynniki genetyczne lub środowiskowe. Często rodzice bądź opiekunowie nie zdają sobie sprawy, że ich podopieczni mają podobne kłopoty. Tymczasem zaniedbania wiążą się z dość poważnymi konsekwencjami. Z powodu zaburzenia słuchu wysoki odsetek dzieci i młodzieży ma problemy z adaptacją w środowisku przedszkolnym lub szkolnym, komunikacją z rówieśnikami (co budzi nerwowość i agresję) czy przyswajaniem wiedzy.

Gdy słabiej słyszymy…

…możemy mieć tzw. niedosłuch, czyli pogorszoną zdolność słyszenia dźwięków. W zależności od stopnia uszkodzenia narządu słuchu mówimy o niedosłuchu: lekkim, umiarkowanym, znacznym, głębokim oraz głuchocie. Problemy ze słyszeniem i rozumieniem mowy ludzkiej, nawet bardzo głośnej, pojawiają się w niedosłuchu umiarkowanym i znacznym. Przy niedosłuchu głębokim, pacjent słyszy tylko bardzo głośne dźwięki (krzyk). Stopnie niepełnosprawności słuchowej według Światowej Organizacji Zdrowia[1]

1. Brak upośledzenia (brak lub niewielkie problemy ze słuchem. Możliwość słyszenia szeptu.).

2. Lekkie (zdolność słyszenia i powtarzania słów wypowiadanych normalnym tonem z odległości 1 metra).

3. Umiarkowane (zdolność słyszenia i powtarzania słów wypowiadanych podniesionym tonem z odległości 1 metra).

4. Ciężkie (zdolność usłyszenia kilku słów wykrzyczanych).

5. Głębokie, łącznie z głuchotą (niezdolność do słyszenia i rozumienia krzyku).

    

   Istnieje też „niedosłuch nabyty”. Powodują go m.in: urazy akustyczne, głowy, stosowanie leków ototoksycznych[2], infekcje ucha środkowego, choroby układowe (choroby nerek, cukrzyca), neurologiczne, powikłania po chorobach (np. śwince, odrze lub ospie wietrznej). Eksperci uprzedzają, że przyczyną pogorszenia się słuchu może też być częste przebywanie w miejscach z głośną muzyką (np. koncerty, dyskoteki), a także słuchanie zbyt głośnej muzyki za pomocą słuchawek.

    

Ważna wczesna diagnoza

Według Stowarzyszenia Przyjaciół Osób Niesłyszących i Niedosłyszących wczesne wykrycie wad słuchu pozwala uzyskać zadawalające efekty w 92 proc. przypadków oraz blisko czterokrotnie obniżyć koszty leczenia w porównaniu z kosztami opóźnionej terapii. Aby stwierdzić, czy dziecko ma problem ze słuchem, należy przeprowadzić u niego badanie przesiewowe. Jest ono o tyle ważne, że tylko wczesne zdiagnozowanie i rozpoznanie wady pozwala wdrożyć leczenie, które może odwrócić proces chorobowy lub zahamować tempo jego rozwoju.

Programy profilaktyczne

Samorząd Województwa Mazowieckiego opracował regionalne programy zdrowotne, m.in. „Program badań przesiewowych słuchu dla uczniów klas pierwszych szkół podstawowych województwa mazowieckiego na lata 2017–2018”. Planujemy objąć badaniami młodzież szkolną z Mazowsza (około 110 tys. osób). Rodzic/opiekun musi podpisać zgodę na udział w programie, wypełnić ankietę medyczną dotyczącą stanu zdrowia dziecka i uwarunkowań związanych ze słuchem oraz brakiem czasowych przeciwwskazań medycznych stwierdzonych podczas lekarskiego badania wstępnego (np. zapalenia gardła czy ucha). Program nie obejmie uczniów szkół m.st. Warszawy (do nich kierowane jest podobne badanie finansowane ze środków miasta).

Każde dziecko biorące udział w programie przejdzie badanie audiometryczne. Składają się na nie: wstępne badanie lekarskie kwalifikacyjne, które wykluczy przeszkody natury medycznej, progowe badanie audiometryczne słuchu dla przewodnictwa powietrznego dla częstotliwości – 500, 1000, 2000, 4000 i 8000 Hz (w szczególnych przypadkach rozszerzone o częstotliwości półoktawowe – 3000 i 6000 Hz) oraz test oceniający centralne procesy słuchowe (badanie dźwiękami LINGA-dźwięki mowy), dobrany stosownie do rozwoju dziecka. Jeśli badania te wykryją jakiekolwiek nieprawidłowości, rodzice/opiekunowie będą poinformowani, co należy dalej robić, tj. jakie wykonać badania uzupełniające. Ewentualne dalsze działania realizowane już w specjalistycznych ośrodkach audiologicznych, które w ramach kontraktu z NFZ pozwolą na szczegółową diagnostykę i leczenie. Ponadto dzieci, rodzice/opiekunowie oraz personel szkolny otrzymają podstawowe informacje dotyczące profilaktyki zdrowotnej.

Gdzie szukać?

Program badań przesiewowych słuchu (podobnie jak inne programy zdrowotne dotyczące np. profilaktyki cukrzycy) będzie współfinansowany ze środków z Europejskiego Funduszu Społecznego. Natomiast realizować go będą podmioty lecznicze, których wnioski o dofinansowanie pozytywnie oceni Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych. Obecnie trwa weryfikacja merytoryczna tych wniosków. Informacje na temat podmiotów wykonujących badania przesiewowe słuchu będzie można znaleźć na stronie internetowej www.funduszedlamazowsza.eu  (w zakładkach „O programie” – „Poznaj projekty”).