Kraina jezior i zabytków przyrody w zachodniej części Mazowsza czeka na fanów turystyki regionalnej. Patronem rowerowego szlaku w tej okolicy jest, pochodzący z Płocka, Władysław Broniewski.

Kwiecień to ostatni dzwonek, by popracować nad kondycją przed sezonem. Przed nami czas, który możemy wykorzystać na aktywność w terenie, a przy okazji poznać okolicę. Idealnym „partnerem” będzie tu rower. Rekreacyjna, regularna jazda ma nie tylko świetny wpływ na nasze zdrowie fizyczne (poprawia kondycję, krążenie, cerę, pomaga pozbyć się nadwagi), ale też samopoczucie. Wysiłek fizyczny obniża poziom stresu i zapewnia wydzielanie endorfin, czyli hormonów szczęścia. Warto więc korzystać z tej przyjemnej formy aktywności. Jest doskonała dla osób w każdym wieku. Przed startem pamiętajmy o rozgrzewce!

Na początek naszych wojaży rowerowych proponujemy Szlak Nadwiślański im. Władysława Broniewskiego[1]. Malownicze widoki meandrujących rzek, a także zachwycające pomniki przyrody, rezerwaty oraz zabytki architektury – na to mogą liczyć cykliści, którzy zdecydują się na tę trasę. By poznać obiekty w Wyszogrodzie, Zakrzewie Kościelnym czy Kępie Polskiej, trzeba pokonać 49 km. Szlak rozpoczyna się w Płocku, gdzie dokładnie 120 lat temu na świat przyszedł Władysław Broniewski. Wycieczka jest okazją, by przyjrzeć się losom pisarza – autora m.in. „Dymów nad miastem”, „Bagnetu na broń” czy „Mazowsza”. Przede wszystkim jednak to idealna propozycja dla entuzjastów przyrody, którzy wiosną w tej okolicy będą mieli na czym oko zawiesić…

Obiekty na Szlaku Nadwiślańskim im. Władysława Broniewskiego

1. Płock
   1. Siedziba PTTK

      ul. Tumska 4

      Wycieczkę warto rozpocząć od siedziby Oddziału Miejskiego PTTK – odwachu, czyli dawnej wartowni wojsk rosyjskich. Wybudowany w stylu klasycystycznym budynek był świadkiem m.in. zbrojnego ataku powstańców płockich przeciwko caratowi w 1863 r. Zakończył się klęską Polaków, aresztowaniem 150 osób i śmiercią dowódcy Wojciecha Zegrzdy, który odebrał sobie życie.

   2. Pomnik Władysława Broniewskiego
      ul. Tadeusza Kościuszki 14
      „Niedziela, 25 czerwca 1972 roku była dniem, w którym kraj cały i z nim Płock – miasto rodzinne Władysława Broniewskiego, oddał hołd twórcy „Komuny Paryskiej” i „Mazowsza”, wyraził swoją głęboką wdzięczność pięknej poezji polskiej. Na placu (…), gdzie wiosną i latem grywał w piłkę, a zimą jeździł na łyżwach, w pobliżu rodzinnego domu i dębu, odsłonięto pomnik Wielkiego Polaka i Wielkiego Płocczanina” (Franciszek Dorobek, Odsłonięcie pomnika Władysława Broniewskiego wyrazem wdzięczności wielkiemu poecie i rewolucjoniście, Notatki Płockie 17/3–67, 3–12, 1972, s. 3. Artykuł z kolekcji cyfrowej www.bazhum.muzhp.pl ). Okazały obiekt (ma prawie 10 m) znajduje się nieopodal siedziby Związku Nauczycielstwa Polskiego (ul. Kościuszki 24), gdzie mieścił się dom poety.

   3. Kościół i klasztor podominikański
      ul. Tadeusza Kościuszki 16
      Dominikanie przybyli do Płocka w 1225 r. Książę Konrad Mazowiecki ufundował dla nich kościół św. Dominika, który wzmiankowany był już w dyplomie lokacyjnym Płocka z 1237 r. Obiekt spalono w 1243 r., a rok później odbudowano. W 1803 r. władze pruskie usunęły zakonników, a świątynię oddały parafii ewangelickiej. Po II wojnie światowej odkupili go katolicy i dziś jest to kościół Rzymskokatolickiej Parafii św. Maksymiliana Kolbego. Wyeksponowane fragmenty murów świadczą o tym, że kościół pw. św. Dominika, obok dawnej Kolegiaty św. Michała, były pierwszymi ceglanymi budowlami na Mazowszu.

   4. Ogród Zoologiczny
      ul. Norbertańska 2
      Do miejsca przyciągają nie tylko liczne (ponad 3,5 tys. zwierząt reprezentujących 300 gatunków, w tym rzadko spotykane w innych ogrodach) cenne okazy, ale też malowniczy obszar, na którym jest położony. Niesamowitą wyprawę do wód całego świata gwarantują otwarte pod koniec ub.r. akwaria, po których zwiedzający poruszają się krętym korytarzem, nawiązującym do wyschniętego koryta rzeki. Zobaczymy tu m.in. rekiny żarłacze czarnopłetwe, starsze od dinozaurów ryby Ameryki Północnej – wiosłonosy czy koniki morskie. Atrakcyjne są też park linowy, liczne place zabaw oraz miejsce piknikowe.

   5. Cmentarz Prawosławny
      ul. Norbertańska 25
      Pierwsze pochówki odbyły się tutaj 175 lat temu, a najstarszy grobowiec powstał w 1844 r. Na prawie 1,5 ha terenie cmentarza możemy zobaczyć niewielką, zbudowaną na planie krzyża greckiego, murowaną cerkiew. W rejestrze zabytków ta jednokopułowa świątynia widnieje od 1972 r. Powstanie cmentarza wiązało się z pojawieniem się w latach 30. XIX w. w Płocku urzędników carskich po upadku powstania listopadowego.

   6. Cmentarz Garnizonowy
      ul. Norbertańska 25
      Dawny Cmentarz Wojskowy to nekropolia, gdzie spoczywają obok siebie żołnierze armii rosyjskiej i niemieckiej z okresu I wojny światowej. To także miejsce spoczynku obrońców miasta przed armią bolszewicką w 1920 r. oraz polskich żołnierzy z września 1939 r. Cmentarz założono pod koniec XIX w., gdy Płock znajdował się pod zaborem rosyjskim. W czasie I wojny światowej, w lutym 1915 r., miasto zajęła armia niemiecka, a wokół niego toczyły się ciężkie walki. Mniej więcej z tego okresu pochodzą mogiły żołnierzy niemieckich.

   7. Most „Solidarności”
      Przebiega przez Wisłę na 630 km jej biegu. Ma 1,2 km, a gdyby doliczyć estakadę – długość tego największego i najdłuższego w Polsce mostu wyniosłaby ponad 1,7 km. To największy taki wiadukt podwieszony w kraju, który wyróżnia się również konstrukcją. Główne przęsło ma rekordową rozpiętość – 375 m.

   8. Osiedle Borowiczki
      W starym parku stoi pałac z 1910 r. – dawniej rezydencja dyrektora cukrowni. Przy jego budowie natrafiono na różne przedmioty użytkowe, co oznacza, że miejsce to było już wcześniej zasiedlone. Brama wejściowa do przedwojennej cukrowni znajduje się przy placu Witosa. Po prawej stronie znajduje się miejsce pamięci narodowej – tablica upamiętniająca 40 pracowników cukrowni zamordowanych w czasie II wojny światowej. W części Borowiczek zwanej Ośnica można obejrzeć stary cmentarz. Najstarsze groby, na których napisy da się odczytać wskazują, że pochodzą z 1880 r., ale nekropolia jest podobno starsza, o czym świadczą dęby, których wiek ocenia się na około 250 lat.

2. Białobrzegi
   Będąc w tej okolicy (na osiedlu Budy Borowickie), nie można przegapić najniżej położonego sztucznego jeziora zwanego Starorzeczem Białobrzeskim (57 m n.p.m.) Akwen, który leży w obrębie Kotliny Warszawskiej, ma powierzchnię 9,66 ha. Nieco dalej (na 114 ha) mieści się faunistyczny rezerwat przyrody „Ławice Troszyńskie”. Ochronie podlegają tutaj ostoje lęgowe ptaków: siweczki rzecznej, mewy i rybitwy. Entuzjastów przyrody w Białobrzegach zachwyci też rezerwat przyrody „Wyspy Białobrzeskie”, gdzie również chroni się ostoje lęgowe rzadkich i ginących ptaków rzecznych. We wschodniej części miejscowości można natomiast zobaczyć pomniki przyrody: dąb szypułkowy „Chrobry” o obwodzie pnia ponad 885 cm i wysokości około 25 m, a także topolę czarną „Ostatnia” o obwodzie 520 cm, która mierzy około 35 m.

3. Kępa Polska
   Jednym z jej znaków rozpoznawczych jest malowniczo meandrująca rzeka Mołtawa, która wpada w tym miejscu do Wisły. Kępę Polską znamy też z komunikatów radiowych o stanie wody na Wiśle, bo mieści się tutaj punkt pomiarowy. Miejsce wyróżnia również kościół pw. św. Klemensa z XVIII w., w którego ołtarzu umieszczono obraz Zwiastowania, zwany Matką Boską Kępską. Jak głosi legenda, rybacy wyłowili go z Wisły około 1700 r.

4. Zakrzewo Kościelne
   Zobaczymy tu jeden z najcenniejszych obiektów sakralnej architektury drewnianej w Płockiem. To kościół parafialny pw. św. Piotra i Pawła. Prawdopodobnie jego fundatorem był miejscowy dziedzic Marcin Lasocki (Lasoccy byli właścicielami Zakrzewa od XVI do XVIII w.). Przy kościele stoi dzwonnica z II poł. XVIII w., a także cmentarz, m.in. z mogiłą harcerzy, których rozstrzelano we wrześniu 1939 r.

5. Podgórze-Parcele
   W tym punkcie nie możemy ominąć zabytkowego dworu drewnianego z gankiem ujętym parami kolumn toskańskich. Obiekt otacza park, który przechodzi w naturalny głęboki jar rzeki Ryksy. W pobliżu rośnie czarny orzech „Jawor” – pomnik przyrody o obwodzie 392 cm i 20 m wysokości.

6. Wyszogród

   1. Most na Wiśle
      Nowy most zastąpił dotychczasowy drewniany, uważany do czasu jego rozbiórki w 1999 r., za najdłuższy w Europie (liczył prawie 1,3 km). Na pamiątkę pierwotnie pozostawiono jedno przęsło – stało się ono platformą widokową na brzegu od strony miasta, ale rozebrano je 4 lata temu. Obecny stalowy most o długości 1,2 km – zbudowany w sąsiedztwie według projektu Witolda Doboszyńskiego – nagrodzono w 2001 r. w konkursie „Dzieło Mostowe Roku” w kategorii za konstrukcję mostową roku.

   2. Miejsce pamiątkowe
      przy moście na Wiśle
      Tuż przy moście umieszczono tablice pamiątkowe przypominające ważne dla narodu wydarzenia. Są one poświęcone bitwie polskich oddziałów zbrojnych nad Bzurą w 1939 r., poległym za Ojczyznę żołnierzom wsi mazowieckiej oraz 600-leciu nadania praw miejskich Wyszogrodowi przez księcia Janusza I Mazowieckiego.

   3. Klasztor Ojców Franciszkanów
      ul. Klasztorna 18
      Ten sam książę pomógł finansowo przy budowie klasztoru i kościoła franciszkanów, których do miasta sprowadzono w XIV w. Obiekty z lat 1406–1408 spłonęły w XVII w. Szybko je odbudowano. Najstarszymi fragmentami kościoła, które zachowały się do dziś, są gotyckie prezbiterium i kaplica z 1510 r.

   4. Góra Zamkowa
      ul. Wiślana
      Tak nazywa się wczesnośredniowieczne grodzisko o stożkowatym kształcie. Na górze znajduje się ekomuzeum, gdzie zobaczymy wyniki prac archeologicznych prowadzonych tu w 2014 r. na terenie dawnego zamku (prawdopodobnie z XIV/XV w.), a także fragment zamkowego dziedzińca i bunkry typu Tobruk z czasów II wojny światowej. Ekomuzeum jest placówką Muzeum Wisły Środkowej i Ziemi Wyszogrodzkiej (mieści się przy ul. Rynek 1). W jego pobliżu, na skarpie wiślanej, stoi oszklony pawilon, w którym warto obejrzeć części oraz uzbrojenie sowieckiego lekkiego bombowca nurkującego Pe-2, który fotografował wycofujące się jednostki niemieckie.

   5. Kościół Świętej Trójcy
      ul. Rębowska 41
      To kolejny zabytek w mieście. Późnobarokowa świątynia powstała według projektu gdańskiego architekta Samuela Fischera. Wzniesiony w drugiej połowie XVIII w. kościół powstał na fundamentach starszego, strawionego przez pożar. Wewnątrz zobaczymy m.in. wizerunek św. Barbary z około 1700 r. oraz kilka obrazów z przełomu XIX i XX w.

Opracowała Małgorzata Wielechowska
Mapy Jacek Leszko, Departament Geodezji i Kartografii UMWM