Komisja Europejska zachęca do włączenia się w planowanie przyszłego budżetu UE. Przyjęła piąty – ostatni – dokument otwierający debatę.

Zasoby własne i perspektywa finansowa po 2020 r. to obecnie główne kwestie, wokół których toczy się dyskusja w UE. Mówiono o nich m.in. podczas ostatniego posiedzenia COTER (Komisji Polityki Spójności Terytorialnej i Budżetu) oraz na sesji plenarnej Europejskiego Komitetu Regionów. Nad stanowiskami w tej sprawie pracują poszczególne państwa członkowskie – również Rząd RP, który w październiku zaprezentuje polską koncepcję w Komitecie Regionów.

Finanse w pigułce

Budżet UE jest finansowany głównie (w 80 proc.) ze składek wnoszonych przez wszystkie państwa członkowskie w oparciu o ich dochody, mierzone na podstawie dochodu narodowego brutto (DNB). Zasoby własne to także składki oparte na podatku od wartości dodanej (VAT) oraz opłaty pobierane na zewnętrznych granicach Wspólnoty (efekt wspólnej polityki handlowej). Nie ma żadnego podatku unijnego. System dochodów uzgodniły wszystkie państwa członkowskie, a ratyfikowały go parlamenty narodowe.

W przeciwieństwie do państw członkowskich, Unia nie może pożyczać pieniędzy. Ze względu na różnorodne potrzeby, uzupełnia budżet o szereg instrumentów i narzędzi. Taką dodatkową formą finansowania są np. zasoby Europejskiego Banku Inwestycyjnego czy innych organów działających na podstawie porozumień międzyrządowych. W ostatnim czasie utworzono też m.in. fundusze powiernicze Wspólnoty, służące rozwiązywaniu sytuacji kryzysowych. Wprawdzie rozszerzona struktura finansowa umożliwia uruchamianie dodatkowych środków, ale jednocześnie zwiększa złożoność finansów UE.

Źródła dochodów, które można wykorzystać do finansowania budżetu UE

• zasoby własne oparte na dochodzie narodowym brutto,
• należności celne,
• obecne zasoby własne oparte na VAT,
• zreformowane zasoby własne oparte na VAT,
• zasoby własne oparte na podatku od przedsiębiorstw,
• podatek od transakcji finansowych,
• energia elektryczna,
• paliwo silnikowe,
• emisja pieniądza przez bank centralny,
• ustalenia cen uprawnień do emisji dwutlenku węgla,
• unijny system informacji o podróży oraz zezwoleń na podróż (ETIAS).

Droga do kompromisu

Podatnicy europejscy oczekują przejrzystego budżetu. Takiego, który optymalnie wykorzystuje każde euro i który łatwo zrozumieć. W przypadku każdej polityki i każdego programu finansowanych z budżetu UE, trzeba jasno określić cele i sposób ich osiągnięcia oraz przedstawić sprawozdanie z faktycznie uzyskanych rezultatów. W toku dyskusji o zasobach własnych dominuje stanowisko, by nie wprowadzać dodatkowych podatków. Ewentualne nowe obciążenia fiskalne z pewnością nie powinny bezpośrednio obarczać obywateli UE. Pojawiły się co prawda pomysły reformy podatków: VAT, węglowego, energetycznego czy związanego z emisją CO₂. Także podatku od transakcji finansowych, jednak obecnie opowiada się za nim zaledwie 11 krajów.

Czas na debatę

W dokumencie ujęto nowe priorytety UE – migrację, bezpieczeństwo, ochronę granic i obronę. Zwrócono także uwagę na reformę dwóch polityk, na które przeznaczane są największe wydatki – wspólnej polityki rolnej i polityki spójności. Pojawiło się pojęcie europejskiej wartości dodanej (to z jednej strony osiągnięcie określonych w traktacie celów, z drugiej – sam budżet, który zapewnia publiczne dobra). W dokumencie znalazły się też zapisy wskazujące na związek pomiędzy finansami a praworządnością w państwach członkowskich, ale bez wyraźnej warunkowości.

Komisja Europejska planuje opublikować nowe ramy finansowe na kolejną perspektywę najpóźniej do grudnia br. Zgodnie z założeniami, w maju 2018 r. ukaże się rozporządzenie dotyczące przyszłego budżetu wraz z pakietami polityki spójności i wspólnej polityki rolnej. Prace mają się zakończyć w grudniu przyszłego roku, czyli przed wyborami do Europarlamentu.