Mazowsze to w znacznej części region rolniczy. Oprócz bogatej i dość dobrze rozwiniętej aglomeracji warszawskiej, duży obszar województwa stanowią obszary wiejskie, charakteryzujące się wskaźnikami rozwoju ekonomicznego poniżej średniej krajowej. Dlatego zrównoważony rozwój, a przede wszystkim rozwój terenów wiejskich i poprawa warunków życia mieszkańców tych obszarów to jeden z priorytetów Samorządu Województwa Mazowieckiego.

Poprawa infrastruktury technicznej

Samorząd Województwa Mazowieckiego realizuje część działań Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 (PROW 2007 – 2013). Dysponując środkami PROW, udziela pomocy m.in. na działanie Podstawowe usługi dla gospodarki i ludności wiejskiej, w tym na projekty z zakresu gospodarki wodno-ściekowej, tworzenia systemu zbioru, segregacji, wywozu odpadów komunalnych, wytwarzania lub dystrybucji energii ze źródeł odnawialnych.

W ramach I naboru wniosków realizowanych jest 188 umów na kwotę ok. 307,1 mln zł (wg stanu na 31.10.2011r.)

Beneficjenci złożyli dotychczas 142 wnioski o płatność na kwotę pomocy ok. 124 mln zł. Pozytywną weryfikację przeszło 106 wniosków. Agencja Płatnicza dokonała wypłat na rzecz beneficjentów na kwotę ok. 78,7 mln zł.

Działanie Podstawowe usługi dla gospodarki i ludności wiejskiej  jest w trakcie realizacji. Zakończono nabór wniosków na projekty z zakresu budowy, przebudowy, remontu lub wyposażenia targowisk stałych (wpłynęło 39 wniosków na kwotę pomocy ok. 34,1 mln zł).Trwa również nabór na projekty z zakresu gospodarki wodno-ściekowej, tworzenia systemu zbiórki, segregacji lub wywozu odpadów komunalnych, wytwarzania lub dystrybucji energii ze źródeł odnawialnych (do 20 grudnia 2011r.).

Działanie Odnowa i rozwój wsi w ramach PROW 2007-2013 ma na celu poprawę jakości życia na obszarach wiejskich poprzez zaspokojenie potrzeb społecznych i kulturalnych mieszkańców wsi. Umożliwia ono rozwój tożsamości społeczności wiejskich, zachowanie dziedzictwa kulturowego i specyfiki obszarów wiejskich, wpływa na wzrost atrakcyjności turystycznej i inwestycyjnej wsi.

Dotychczas odbyły się 2 nabory wniosków o przyznanie pomocy, w których łącznie złożono 832 wnioski. Pierwszy na przełomie lutego i marca 2009, w którym złożono 348 wniosków na kwotę ok. 140,6 mln zł. Zawarto 289 umów na kwotę ok. 85,3 mln zł. Drugi nabór odbył się na przełomie października i listopada 2010 r.  Wpłynęły 484 wnioski o przyznanie pomocy na kwotę pomocy ok. 161 mln zł. Zakończono ocenę projektów, przygotowywana jest lista rankingowa operacji zakwalifikowanych do dofinansowania.

Wśród Beneficjentów działania Odnowa i rozwój wsi znalazło się do tej pory 209 gmin, 58 instytucji kultury, 15 kościołów i 5 organizacji pozarządowych.

Zakres realizowanych inwestycji został podzielony na 4 główne kategorie. Spośród 287 realizowanych projektów 72% (211 projektów na kwotę ok. 59,9 mln zł) dotyczy infrastruktury publicznej (tj. budowy, remontu i wyposażenia budynków pełniących funkcje rekreacyjne, społeczno-kulturalne, takich jak świetlice, domy kultury, kształtowania obszarów o szczególnym znaczeniu dla mieszkańców np. chodników, parkingów, oświetlenia ulicznego). W następnej kolejności 17% (48 projektów na kwotę ok. 15 mln zł) finansowane są inwestycje zaspakajające potrzeby społeczne w zakresie turystyki (ścieżki rowerowe, szlaki piesze, place zabaw). 8% (21 projekty na kwotę ok. 6,3 mln zł) to inwestycje na sport i rekreację (urządzanie parków, terenów zielonych, zagospodarowanie zbiorników i cieków wodnych, boiska sportowe). Najmniej projektów – 3% (7 projektów na kwotę ok. 2,1 mln zł) dotyczy zachowania dziedzictwa kulturowego (rewitalizacja budynków zabytkowych, odnawianie elewacji budynków architektury sakralnej).

Na dzień 31 października 2011r. zakończono 249 operacji na kwotę ok. 69,2 mln zł dofinansowania unijnego, tj. ok. 86% wszystkich inwestycji. Wartość całkowita tych projektów wyniosła ok. 124,7 mln zł. 

Efekty rzeczowe inwestycji

Działanie Poprawianie i rozwijanie infrastruktury związanej z rozwojem i dostosowaniem rolnictwa i leśnictwa w ramach PROW obejmuje dwa schematy: schemat I – Scalanie gruntów, oraz schemat II – Gospodarowanie rolniczymi zasobami wodnymi. Na dzień 31 października 2011 r. realizowany jest 1 projekt w ramach schematu I na kwotę pomocy ok. 2,1 mln zł oraz 40 projektów na kwotę ok. 90,8 mln zł w ramach schematu II. Całkowita wartość inwestycji wynosi ok. 117,3 mln zł. Limit dla województwa mazowieckiego na oba schematy na lata 2007-2013 wynosi 207,5 mln zł. Dodatkowo w ramach nowego priorytetu „Gospodarka wodna” Mazowsze otrzymało 13,5 mln zł.

Agencja Płatnicza dokonała dotychczas 15 płatności na kwotę ok. 3,1 mln zł. Zakończono realizację 6 inwestycji z zakresu schematu II na kwotę pomocy 2,5 mln zł.

Krajowa Sieć Obszarów Wiejskich (KSOW)

Misją KSOW jest stworzenie instytucjom działającym na rzecz rozwoju obszarów wiejskich przyjaznej platformy współpracy i wymiany doświadczeń. Obecnie realizowane działania ukierunkowane są m.in. na zrównoważony rozwój obszarów wiejskich, pielęgnowanie lokalnej tradycji, zwiększenie efektywności realizacji lokalnych strategii rozwoju, a także aktywizowanie i wzmacnianie działań partnerów sieci na rzecz rozwoju obszarów wiejskich. Struktura KSOW ma charakter dwupoziomowy tzn. posiada Jednostkę Centralną (Sekretariat Centralny) i 16 Jednostek Regionalnych (Sekretariatów Regionalnych). Podstawą działania Sekretariatów jest Plan Działania.

Uczestnikami Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich, zgodnie z Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013, są podmioty, które aktywnie angażują się w rozwój obszarów wiejskich oraz wyrażąją chęć otrzymywania i dostarczania informacji w tym zakresie. W województwie mazowieckim na dzień 5 grudnia 2011 r. zarejestrowanych jest 106 partnerów KSOW.

W związku z realizacją Planów działania KSOW w latach 2008-2011 zakres działalności SR KSOW w województwie mazowieckim obejmował informację i promocję programów wsparcia potencjału rozwojowego województwa na terenach wiejskich. Działalność Sekretariatu przybierała różnorodną formę. Przeprowadzono szereg spotkań, konferencji i szkoleń, wydane zostały publikacje związane z rozwojem obszarów wiejskich oraz analizą potencjału gospodarczego regionu. Sekretariat Regionalny KSOW w województwie mazowieckim realizował zadania poprzez koordynowanie polityki informacji, promocji oraz wymiany know–how między podmiotami włączonymi do sieci. Ponadto działania SR KSOW w województwie mazowieckim, ukierunkowane były na realizację planu działania KSOW za pośrednictwem członków sieci. Najbardziej aktywni członkowie uczestniczyli wraz z SR w imprezach wystawienniczych, wyjazdach studyjnych, mając przy tym niepowtarzalną okazję na promocję własnych dokonań w dziedzinie rozwoju obszarów wiejskich.

Liczba osób biorąca udział w w szkoleniach i konferencjach zorganizowanych przez Sekretariat Regionalny KSOW

Poprawa jakości gruntów rolnych

Od roku 2011 środki zasilające dotychczas terenowy Fundusz Ochrony Gruntów Rolnych stały się dochodami własnymi województwa, w ramach których, w br. Zarząd Województwa Mazowieckiego rozdysponował w formie dotacji kwotę około 11,7 mln zł.

Rozwój rybołówstwa

Samorząd Województwa Mazowieckiego, jako Instytucja Pośrednicząca w zakresie wdrażania osi priorytetowej 4 „Zrównoważony rozwój obszarów zależnych od rybactwa”, Programu Operacyjnego „Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich 2007-2013”, przeprowadzał działania polegające na aktywizacji lokalnych społeczności obszarów zależnych od rybactwa poprzez włączenie partnerów społecznych, publicznych i gospodarczych z określonego obszaru do planowania i wdrażania inicjatyw na danym obszarze. Działania te przyczyniły się do zawiązania partnerstwa trójsektorowego. W efekcie powstały trzy stowarzyszenia, które opracowały lokalne strategie rozwoju swoich obszarów.

W ramach II ogólnopolskiego konkursu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi Stowarzyszenie Lokalna Grupa Rybacka Zalew Zegrzyński została wybrana do realizacji Lokalnej Strategii Rozwoju Obszarów Rybackich (LSROR).

Dzięki otrzymaniu dofinansowania, wsparcie otrzyma siedem gmin (Dąbrówka, Jabłonna, Nieporęt, Radzymin, Serock, Somianka i Wieliszew) objętych LSROR realizowaną przez LGR Zalew Zegrzyński. Ich powierzchnia wynosi 733 km², a liczba ludności – 82 504 osoby. Lokalna Grupa Rybacka Zalew Zegrzyński będzie dysponowała budżetem w wysokości ponad 17,5 mln zł.

Stowarzyszenie postawiło na realizację projektów, które przyczynią się do zachowania unikatowych walorów obszaru oraz ich wykorzystania w sposób racjonalny i zgodny z zasadą zrównoważonego rozwoju. Dotyczą one rewitalizacji miejscowości, dofinansowania działalności gospodarczej, ochrony środowiska i dziedzictwa przyrodniczego, promowania zachowań ekologicznych wśród mieszkańców, rozwoju turystyki opartej
na zasadach zrównoważonego rozwoju, promocji obszaru objętego LSROR, a także realizacji projektów z zakresu współpracy międzyregionalnej i międzynarodowej. Ich wdrożenie z pewnością przyczyni się do poprawy warunków życia mieszkańców z obszarów objętych LSROR, a także do rozwoju przedsiębiorczości i aktywizacji społeczności lokalnej.

Wzmocnienie konkurencyjności gospodarstw rolnych

Województwo mazowieckie posiada 2,1 mln ha powierzchni użytków rolnych, a średnia powierzchnia mazowieckiego gospodarstwa nie przekracza 5 ha. Niewielkie, rozdrobnione gospodarstwa i nie najlepsze ziemie stwarzają konieczność zakładania grup producenckich. Sprzyja temu naturalny podział Mazowsza na specyficzne rejony produkcyjne takie jak: sadownictwo, chów drobiu mięsnego, trzody chlewnej oraz uprawa pieczarek, papryki, truskawek i malin czy produkcja mleka. Aktualnie na Mazowszu funkcjonuje 105 grup producenckich, w tym: 78 grup producentów owoców i warzyw (cztery uprawiające grzyby), 27 grup producentów rolnych oraz 8 organizacji producentów owoców i warzyw. Do zadań Marszałka Województwa Mazowieckiego należy rejestracja grup producenckich w prowadzonych rejestrach oraz sprawowanie nadzoru w ramach przeprowadzanych kontroli w zakresie spełniania przez grupę określonych w przepisach warunków.

Samorząd Województwa Mazowieckiego włączył się w propagowanie działalności rolniczych grup producenckich poprzez organizowanie spotkań informacyjno-szkoleniowych, konferencji, audycji radiowych oraz innych przedsięwzięć promocyjnych. Ponadto wydawany jest Poradnik dla Rolników pt.: „Rolnicze Grupy Producenckie Szansą Rozwoju Mazowieckiego Rolnictwa”. Grupy producenckie, po spełnieniu warunków rejestracji, mogą korzystać z pomocy finansowej ze środków unijnych na działalność administracyjną, a producenci owoców i warzyw także na działalność inwestycyjną.

Pielęgnowanie dziedzictwa kulturowego i aktywizacja społeczna

LEADER (oś 4 PROW) jest podejściem przekrojowym i partnerskim, umożliwiającym aktywizację mieszkańców obszarów wiejskich poprzez budowanie kapitału społecznego na wsi, a także polepszenie zarządzania lokalnymi zasobami i ich waloryzację. Aktualnie na Mazowszu funkcjonuje 35 lokalnych grup działania wybranych do realizacji lokalnych strategii rozwoju oraz 2 LGD, mające siedzibę poza województwem, ale zrzeszające mazowieckie gminy. Programem objętych jest prawie 2 mln mieszkańców. Budżet do dyspozycji LGD wynosi ok. 291 mln zł.

Dotychczasowe efekty w działaniu LEADER to podpisanie 791 umów na kwotę ok. 107,4 mln zł, z czego:

•       Odnowa i rozwój wsi – 211 umów na kwotę pomocy 45,3 mln zł

•       Małe projekty – 467 umów na kwotę pomocy 7,8 mln zł

•       Projekty współpracy – 8 umów na kwotę pomocy 315,5 tyś zł

•       Funkcjonowanie LGD – 105 umów na kwotę pomocy 54 mln zł

Ponadto dokonano autoryzacji  519wniosków o płatność na kwotę ok. 27,8 mln zł oraz zakończono realizację 194 operacji na kwotę 3 mln zł w ramach „małych projektów” i 38 inwestycji na kwotę ok. 6 mln zł w działaniu Odnowa i rozwój wsi.

Wśród małych projektów najczęściej dofinansowana jest organizacja imprez kulturalnych, rekreacyjnych i sportowych (143 projekty na kwotę ok. 2,3 mln zł), organizacja szkoleń i innych przedsięwzięć o charakterze edukacyjnym (76 projektów na kwotę ok. 1 mln zł) oraz remont i wyposażenie świetlic wiejskich (72 projekty na kwotę ok. 1,3 mln zł).

Nowoczesność…

Na terenie Mazowsza zainicjowano projekt „Internet dla Mazowsza” mający doprowadzić do  rozwoju regionalnej szerokopasmowej sieci internetowej.

Po przeprowadzeniu inwentaryzacji istniejących w województwie mazowieckim komercyjnych oraz publicznych sieci szerokopasmowych, powstała koncepcja budowy tzw. regionalnej szerokopasmowej sieci szkieletowej przy wykorzystaniu technologii światłowodowej, co ma doprowadzić do likwidacji tzw. zjawiska wykluczenia cyfrowego. Projekt uzyskał nazwę „Internet dla Mazowsza” (IdM) i pod taką został umieszczony, uchwałą Zarządu Województwa Mazowieckiego, w Indykatywnym Wykazie Indywidualnych Projektów Kluczowych dla RPO WM 2007-2013. W ramach kosztów realizacji projektu IdM środki UE wyniosą ok. 85% kosztów kwalifikowanych, natomiast środki własne budżetu województwa mazowieckiego ok. 15% kosztów kwalifikowanych oraz koszty niekwalifikowane (podatek VAT). Całkowity koszt projektu IdM szacowany jest obecnie (po ostatnich aktualizacjach) na 493 339 399,69 zł brutto, w tym:

-   środki finansowe pochodzące z funduszy RPO WM 2007-2013:  340 939 422,55 zł;

-   środki własne beneficjenta przeznaczone na pokrycie kosztów kwalifikowanych: 60 165 780,45 zł;

-   środki własne przeznaczone na pokrycie kosztów niekwalifikowanych (podatek VAT) w ramach realizacji projektu kluczowego wyniosą  92 234 196,69 zł.

Planowana łączna długość sieci światłowodowej to 3680 km. Pponadto planowane jest wybudowanie 42 węzłów szkieletowych i 297 punktów dystrybucyjnych, dzięki czemu sieć szerokopasmowa obejmie swoim zasięgiem praktycznie wszystkie rejony Mazowsza dotychczas pozbawione dostępu do usług szerokopasmowego Internetu. Realizacja tej inwestycji zapewni możliwość korzystania z usług teleinformatycznych świadczonych drogą elektroniczną 90% mieszkańców i 100% przedsiębiorstw oraz podmiotom publicznym Mazowsza.

W 2010 r. Samorząd Województwa Mazowieckiego wraz z Agencją Rozwoju Mazowsza rozpoczął realizację projektu pod nazwą Mazowiecka Sieć Społeczeństwa Informacyjnego M@zowszanie. Misją MSSI M@zowszanie jest rozwój społeczeństwa informacyjnego zgodny z koncepcją zrównoważonego rozwoju województwa mazowieckiego. Realizacja projektu służyć będzie mieszkańcom województwa mazowieckiego jako interaktywne i stacjonarne miejsce dostępu do e-usług, w tym: edukacji, a także pełnić będzie rolę źródła informacji kulturalnej i gospodarczej.

Wszyscy mieszkańcy Mazowsza otrzymają możliwość korzystania bezpłatnie z szerokopasmowego dostępu do Internetu, co jest szczególnie istotne na terenach zagrożonych wykluczeniem cyfrowym. Dostęp ten zostanie zapewniony wraz ze wsparciem merytorycznym ułatwiającym grupom narażonym na wykluczenie informacyjne, pokonanie barier i aktywny udział w życiu społecznym, rozwój zainteresowań, a przede wszystkim możliwość podnoszenia swoich umiejętności. Wsparcie merytoryczne poszczególnych szczebli MSSI M@zowszanie zapewni możliwość integracji społecznej, korzystania z usług oferowanych w ramach platformy i szerszego korzystania z zasobów Internetu, co korzystnie wpłynie na wyrównanie szans w regionie.

… i tradycja

W celu zróżnicowania produkcji rolniczej i rozwoju pozarolniczych źródeł dochodów, Samorząd Województwa Mazowieckiego wspiera finansowo oraz merytorycznie organizację imprez, konferencji, szkoleń i konkursów promujących produkty regionalne i tradycyjne oraz certyfikowaną żywność ekologiczną. Ponadto, dążąc do podniesienia konkurencyjności gospodarstw rolnych poprzez poprawę bezpieczeństwa i jakości żywności oraz zastosowanie innowacyjnych technik produkcji, przeprowadzono wiele projektów o charakterze szkoleniowym. Wdrażając w praktyce zasadę subsydiarności, finansowano w ramach "Programu współpracy województwa mazowieckiego z organizacjami pozarządowymi" zadania związane z rozwojem rynku produktów regionalnych i rolnictwem ekologicznym. Warto wspomnieć, że od 2008 r. Samorząd Województwa Mazowieckiego jest członkiem Europejskiej Sieci Regionalnego Dziedzictwa Kulinarnego, której celem jest promocja wysokiej klasy żywności regionalnej opartej na lokalnych zasobach surowcowych. W Sieci Dziedzictwa Kulinarnego Mazowsze uczestniczy 35 jednostek z regionu, w obrębie których ponad 200 produktów uzyskało możliwość promocji, używając logo Dziedzictwo Kulinarne Mazowsze. Realizowane są również działania na rzecz wpisywania produktów na Listę Produktów Tradycyjnych. Dotychczas z terenu województwa mazowieckiego zostało wpisanych na Listę 43 produkty, do czego przyczynił się także Konkurs o Laur Marszałka Województwa Mazowieckiego dla mazowieckich producentów żywności na najlepszy produkt roku, którego pierwsza edycja odbyła się w 2007 r. Od tego czasu liczba produktów na liście systematycznie wzrasta.