Departament Zdrowia i Polityki Społecznej Urzędu Marszałkowskiego Województwa Mazowieckiego w Warszawie opracował program polityki zdrowotnej pn. „Program badań przesiewowych w kierunku wykrycia zakażenia wirusem zapalenia wątroby typu C wśród mieszkańców województwa mazowieckiego” na lata 2021–2022.

Stanowi on kontynuację „Programu polityki zdrowotnej badań przesiewowych w kierunku zakażenia wirusem zapalenia wątroby typu C” województwa mazowieckiego realizowanego w latach 2018–2019.

Idea programu

Głównym celem programu jest uzyskanie do 31 grudnia 2022 r. nie mniejszego niż 90 proc. poziomu wykonania badań przesiewowych w kierunku wykrycia zakażenia wirusem zapalenia wątroby typu C, z planowanej w programie grupy docelowej. Dodatkowo określono też cel szczegółowy:

1. Zwiększenie poziomu wiedzy na temat profilaktyki zakażenia wirusem zapalenia wątroby typu C wśród 80% uczestników programu w okresie jego realizacji

Program zakłada dwa typy interwencji:

1. Badanie przesiewowe w kierunku zakażenia HCV, składające się z:
   1. badania wykrywającego przeciwciała anty-HCV,
   2. badania HCV-RNA metodą PCR (w przypadku wyniku dodatniego badania wykrywającego przeciwciała anty-HCV)
2. Edukacja zdrowotna wraz z dwukrotnym badaniem wiedzy.

Kto może uczestniczyć w programie?

Do programu będą mogły zostać włączone tylko osoby, które spełniły wszystkie kryteria włączenia:

1. Osoba aplikująca do programu w dniu zgłoszenia musi mieć ukończone 18 lat.
2. Osoba aplikująca do programu musi przedłożyć realizatorowi wypełniony druk świadomej zgody na udział w programie oraz oświadczenie o miejscu zamieszkania na terenie województwa mazowieckiego w rozumieniu Kodeksu cywilnego.
3. Osoba aplikująca do programu należy do grupy wysokiego ryzyka wystąpienia wirusem tj. spełnia minimum jeden z poniższych warunków:
   1. przyjmuje dożylne narkotyki;
   2. jest lub była pozbawiona wolności;
   3. posiada tatuaż lub piercing;
   4. została poddana zabiegom transfuzji krwi lub przeszczepu organów przed rokiem 1990;
   5. partnerzy seksualni tej osoby są po przebytym zakażeniu HCV lub obecnie są zakażone HCV;;
   6. jest zakażona HIV;
   7.  ma objawy chorób wątroby;
   8.  doznała urazu spowodowanego igłą;
   9. jest migrantem z krajów o wysokiej częstości występowania zakażeń (Europa Środkowo-Wschodnia, Afryka oraz Azja);
   10. pracuje jako personel medyczny lub pracuje w służbach bezpieczeństwa publicznego i była narażona na ekspozycję krwi zakażonej HCV (ukłucie, kontakt przez błony śluzowe);
4. Osoba aplikująca do programu podczas przeprowadzania kwalifikacji nie wykazuje medycznych przeciwskazań do udzielenia mu świadczeń przewidzianych w programie.

Budżet programu wynosi 799 620 zł (w tym 399 630 zł w 2021 r. i 399 630 zł w 2022 r.).
W ramach ww. środków z programu będzie mogło skorzystać 1 962 osoby z województwa mazowieckiego.

Pozytywna opinia o programie

Program uzyskał pozytywną opinię Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji (AOTMiT) nr 200/2017 z 23 sierpnia 2017 r. W związku z kontynuacją programu polityki zdrowotnej realizowanego w poprzednim okresie, obecna edycja nie podlega ponownemu zaopiniowaniu przez AOTMiT.

Realizatorzy programu

Na podstawie Uchwały nr 618/224/21 Zarządu Województwa Mazowieckiego z 27 kwietnia 2021 r., wyłonieni zostali następujący realizatorzy programu:

1. Realizatorzy programuMazowiecki Szpital Specjalistyczy Sp. z o.o. z siedzibą w Radomiu.
2. Neuca Med Sp. z o.o. z siedzibą w Toruniu.
3. Samodzielny Zespół Publicznych Zakładów Lecznictwa Otwartego Warszawa-Targówek.
4. Samodzielny Zespół Publicznych Zakładów Lecznictwa Otwartego Warszawa Praga-Północ.

Dodatkowe informacje

Dodatkowych informacji dotyczących programu udzielają telefonicznie lub mailowo pracownicy Wydziału Promocji Zdrowia w Departamencie Zdrowia i Polityki Społecznej Urzędu Marszałkowskiego Województwa Mazowieckiego w Warszawie. Numery kontaktowe: (22) 59 79 905 lub (22) 59 79 914. Adres poczty elektronicznej: oraz .

O wirusowym zapaleniu wątroby typu C (WZW C)

Wirusowe zapalenie wątroby typu C (WZW C) zostało uznane przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) za jedno z największych światowych zagrożeń epidemiologicznych. Jego przyczyną jest przewlekła infekcja wirusem zapalenia wątroby typu C (HCV). Do tej pory nie stworzono skutecznej szczepionki przeciw wirusowi HCV. Zakażenia HCV może mieć wieloletni i bezobjawowy przebieg. Objawy, które mogą wystąpić są nieswoiste i łatwe do pomylenia z innymi jednostkami chorobowymi.

Wykrycie zakażenia HCV następuje najczęściej u osób w wieku 30-50 lat, u chorych ze średniozaawansowaną lub zaawansowaną chorobą wątroby, co zdecydowanie pogarsza rokowania. Grupa czynników ryzyka zakażenia jest bardzo duża. Większość z nich związana jest z przerwaniem ciągłości skóry, przez co praktycznie każdy zabieg jest potencjalnie zagrożony zakażeniem HCV.

Nieleczone zakażenie HCV ma ciężkie i potencjalnie śmiertelne następstwa (np. marskość i rak wątroby). Koszty leczenia następstw przewlekłego zakażenia HCV są bardzo wysokie
i stanowią ogromne obciążenie dla systemu ochrony zdrowia oraz systemu zabezpieczania społecznego. Sytuację pogarsza bardzo niska świadomość o zakażeniu HCV. Blisko 90 proc. osób nie wie, że jest zakażonych. Prognozy zdrowotne z wielu krajów wskazują wielokrotny wzrost kosztów wynikający z nieleczenia WZW C (średnio 100–500 proc., w perspektywie najbliższych dwudziestu lat). Międzynarodowe organizacje zajmujące się zdrowiem publicznym przedstawiają bardzo niekorzystne prognozy dla Polski, w przypadku braku istotnych zmian w zakresie diagnostyki i terapii zakażeń HCV.

W 2017 r. w Polsce zgłoszono 4 012 przypadków WZW C. Dla porównania w 2016 r. było 4 261 zachorowań, w 2015 r. 4 285 przypadków, a w 2014 r. 3 551 zakażeń. Dla porównania
w latach 2009-2012 r. liczba zgłoszonych zachorowań na WZW C wynosiła ok. 2 tys. osób rocznie. Biorąc pod uwagę liczne badania epidemiologiczne  należy przyjąć, że w populacji polskiej rocznie wykrywanych jest ok.25/1 tys. zakażeń. W związku z powyższym ok. 125 tys. osób w Polsce nie jest świadomych obecności wirusa HCV (GIS 2018).

Tylko odpowiednie badania diagnostyczne mogą potwierdzić rozpoznanie, określić stopień uszkodzenia wątroby i wskazać na konieczność leczenia. Podstawowe badanie przesiewowe w omawianym zakresie (badanie na obecność przeciwciał anty-HCV w surowicy krwi) lekarze podstawowej opieki zdrowotnej mogą zlecić tylko odpłatnie. Nie ma go w koszyku świadczeń gwarantowanych, finansowanych przez Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ). Pacjenci w większości niechętnie poddają się dodatkowym badaniom komercyjnym. Niekiedy można doradzić skorzystanie z badań nieodpłatnych w ramach okolicznościowych kampanii pro-zdrowotnych oraz różnych programów polityki zdrowotnej.

Identyfikacja osób bezobjawowo zakażonych pozwoli na wcześniejsze dotarcie pacjenta do specjalisty i rozpoczęcie terapii, zanim rozwiną się groźne konsekwencje WZW C (np. marskość i rak wątroby). Należy uświadomić sobie, że pacjent, który został wyleczony  i wyeliminował wirusa, przestaje być źródłem zakażenia dla innych osób. Ma to oczywisty wymiar epidemiologiczny i społeczny. Trwała eliminacja HCV poprawia rokowanie, zmniejsza chorobowość i liczbę zgonów z powodu zaawansowanej choroby wątroby. Wyleczenie osób zakażonych gwarantuje nie tylko jednostkowy sukces terapeutyczny, ale przede wszystkim zmniejsza rezerwuar wirusa.