Wojewódzki Program Opieki nad Zabytkami na lata 2012-2015 został opracowany przez Zespół powołany zarządzeniami Nr 43/11 z dnia 28 lutego 2011 r. oraz Nr 98/11 z dnia 22 czerwca 2011 r. Marszałka Województwa Mazowieckiego. Dokument powstał przy ścisłej współpracy Departamentu Kultury Promocji i Turystyki Urzędu Marszałkowskiego Województwa Mazowieckiego z Mazowieckim Biurem Planowania Regionalnego.

Dziedzictwo kulturowe Mazowsza jest jednym z najistotniejszych ogniw współtworzących polskie dziedzictwo narodowe. Na jego całokształt składają się materialne i niematerialne wartości struktur historycznych, poszczególnych obiektów, miejsc i krajobrazów kulturowych. Sprawowanie opieki nad dziedzictwem kulturowym i jego racjonalne wykorzystanie jest jednym z zadań wynikającym z ustawy z dnia 7 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (Dz. U. z 1998 nr 91, po. 576, z późniejszymi zmianami).

Opracowanie Wojewódzkiego Programu Opieki nad Zabytkami na lata 2012-2015 stanowi wypełnienie obowiązku wynikającego z art. 87 ust. 1 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. z 2003 Nr 162, poz. 1568, z późniejszymi zmianami). Zgodnie z zapisami tego artykułu:

- ust. 1. Zarząd województwa, powiatu lub wójt (burmistrz, prezydent miasta) sporządza na okres 4 lat odpowiednio wojewódzki, powiatowy lub gminny program opieki nad zabytkami,

- ust. 3.Wojewódzki, powiatowy i gminny program opieki nad zabytkami przyjmuje odpowiednio sejmik województwa, rada powiatu i rada gminy, po uzyskaniu opinii wojewódzkiego konserwatora zabytków.

-  ust.  4.  Programy, o których mowa w ust. 3, są ogłaszane w wojewódzkim dzienniku urzędowym.

Zgodnie z art. 87, ust. 3 powołanej wyżej ustawy, Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków w dniu 19 stycznia 2012 r. pozytywnie zaopiniował Wojewódzki Program Opieki nad Zabytkami na lata 2012-2015.

 Jest to drugi Program opracowany dla województwa mazowieckiego. Poprzedni, przyjęty przez Sejmik Województwa Mazowieckiego 19 grudnia 2005 roku obowiązywał w latach 2006-2009. W toku prac nad niniejszym dokumentem przyjęto, że zakres i sposób realizacji poprzedniego Programu jest elementem, który ma kluczowe znaczenie dla kształtu nowego Programu, w którym m.in. uwzględniono turystyczne pasma przyrodniczo-kulturowe obejmujące m.in. wielkoprzestrzenne elementy krajobrazowe (doliny rzek) oraz pasma wzdłuż szlaków kolejowych (Kolej Warszawsko-Wiedeńska, WKD).

Wojewódzki Program Opieki nad Zabytkami na lata 2012-2015 jest podstawowym dokumentem określającym politykę samorządu województwa w sferze sprawowania opieki nad dziedzictwem kulturowym oraz jego racjonalnym wykorzystaniem. Głównym zamierzeniem Programu jest stworzenie warunków dla kreowania i realizowania zadań z zakresu ochrony i opieki nad zabytkami na terenie województwa mazowieckiego oraz wykorzystanie dziedzictwa kulturowego jako czynnika wpływającego na rozwój gospodarczy i społeczny regionu.

Zawarty w niniejszym Programie hierarchiczny układ zamierzeń w tej sferze tworzą: wizja regionu, cel strategiczny, cele operacyjne i przyporządkowane im kierunki działań a także zasady monitorowania oraz uwarunkowania realizacyjne – zestawienie głównych źródeł finansowania.

Identyfikacja podstawowych uwarunkowań umożliwiających sformułowanie ww. Programu stanowi załącznik nr 1 do przedmiotowego dokumentu. Zawarto w nim omówienie zmieniających się uwarunkowań prawnych, diagnozę zasobów kulturowych regionu, a także ocenę efektów wdrażania poprzednio obowiązującego dokumentu.

Program był przedstawiony do konsultacji społecznych. Zawartość uwag i wniosków zgłaszanych w trakcie ww. konsultacji opublikowana jest w załączniku nr 2 do przedmiotowego dokumentu.

Program jest spójny z dokumentami programowymi samorządu województwa oraz uwzględnia ustalenia dokumentów opracowywanych przez administrację publiczną szczebla centralnego.